Ανοιξιάτικα...

Καλοκαιρινά....

Φθινοπωρινά...

Χειμερινά...

Παντός καιρού...

Μυθολογικά...

Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2009

Παναγιά πολυσπορίτισσα

Της Παναγιάς της Πολυσπορίτισσας σήμερα.. Δυο χρόνια πριν τούτη η Παναγιά που γιορτάζεται στις 21 του Νοέμβρη μού'δωσε την αφορμή για την πρώτη εγγραφή μου σε αυτό το ιστολόγιο, μια εγγραφή δοκιμαστική και λιγόλογη. (Παναγιά η Πολυσπορίτισσα...) Η Παναγιά η Αποσπορίτισσα, όπως τη λεν εδώ, μιας και τη μέρα της γιορτής της λαμβάνει χώρα η τελευταία σπορά. Από δω και μπρος, δεν έχουμε παρά να αναμένουμε να θρέψει ο σπόρος κάτω από τη γη μητέρα, να ριζώσει κι ύστερα σιγά-σιγά να βλαστήσει και, με την επιστροφή της Περσεφόνης από τα κρυερά, τα χειμωνιάτικα, παλάτια του Άδη, να μας χαρίσει τους πολύτιμους καρπούς του...


Όλο τούτο το διάστημα, κύριο χαρακτηριστικό των γεωργικών εργασιών, αποτελούσε η σπορά, νωρίτερα για τα πεδινά και νότια, αργότερα για τα ορεινά και βόρια. Για αυτό κι έχουμε τον Αη-Γιώργη τον Σποριάρη (βλέπε: του Άη-Γιώργη του φτωχού, του Μεθυστή, του Σποριάρη..) στις 3 του Νοέμβρη, για αυτό κι ο λαός μας ονομάτιζε τον Οκτώβριο "Σπαρτό"  για αυτό και ο αντίστοιχος μήνας (τέλη Οκτωβρίου, αρχές Νοεμβρίου) με την ονομασία Πυανεψίων (πύανα= κουκκιά, όσπρια + έψειν= βράζω) των αρχαίων ημών προγόνων, ο αφιερωμένος στον Απόλλωνα και την Άρτεμι, οπότε και μοιράζονταν πανσπερμίες από όσπρια και στάρι. (βλέπε: Λαογραφικά και μυθολογικά του Οκτώβρη!) Για αυτό και της Παναγιάς της Πολυσπορίτισσας σήμερα, που φτιάχνουν το "πολύσπορο", την αρχαία πανσπερμία, και το μοιράζουν στην γειτονιά.

Έθιμα με πανάρχαιες ρίζες, έθιμα που ομολογούσαν τον ιδιαίτερο σεβασμό που έτρεφαν οι πρόγονοί μας για τη μάνα φύση και την ευγνωμοσύνη τους για την καρποφόρα και ζωοδότρα γη, έθιμα που διατηρήθηκαν χιλιετίες ολάκερες, που χρωματίζαν με τις πινελιές τους κάθε ημέρα του χρόνου και κάθε εποχή, που δίναν αφορμή για γιορτάσια, για συναναστροφή, για χαμόγελα και επικοινωνία, έθιμα που κρατούσαν τους ανθρώπους ενωμένους και που κρύβαν στο συμβολισμό τους αξίες διαχρονικές, έθιμα που σε μια γενιά, εμείς οι "σοφοί", οι μοντέρνοι και προοδευτικοί - που διατεινόμεθα ότι δεν έχουμε χρόνο να απολαύσουμε το άρωμα ενός λουλουδιού, αλλά έχουμε άπλετο χρόνο να αφιερώσουμε, παρακολουθώντας με διεσταλμένα τα μάτια, σε όποιο σκουπίδι μας σερβίρει η τηλεόραση - τα απορρίψαμε και τα ρίξαμε στον Καιάδα της λησμονιάς, τα αποκηρύξαμε μαζί με τη λαϊκη σοφία των προπατόρων μας, ως περιττά και άχρηστα σκουπίδια της τόσο ουσιώδους, θαυμαστής κι αξιοζήλευτης σύγχρονης καθημερινότητάς μας!...

Της Παναγιάς της Πολυσπορίτισσας, λοιπόν... Και καταγράφει ο Φίλιππος Βρετάκος ("Οι δώδεκα μήνες του έτους και αι κυριώτεραι εορταί των"): "Ονομάζουν όμως αυτήν και Πολυσπορίτισσα (Ευρυτανία, Δυτ.Μακεδονία, κ.α.), επειδή την ημέραν αυτήν, κατά το έθιμον, έβραζαν εντός χύτρας "πολυσπόρια", ήτοι διαφόρους δημητριακούς καρπούς και όσπρια, ως σιτάρι, αραβόσιτον (καλαμπόκι), λαθούρια, ρεβίθια, φασόλια, κουκκιά κ.τ.λ., τα οποία εμοίραζαν εις τον κόσμον "για τα χρόνια πολλά", δια να εξασφαλίσουν δηλαδή κατά το ερχόμενο έτος την αφθονίαν των καρπών. [...] μοιράζουν δηλαδή "απαρχές" και θυμίζουν τα αρχαία "Πυανέψια" του ίδιου περίπου μήνα. Και ο Δημ.Λουκόπουλος ("Γεωργικά της Ρούμελης", Αθήναι 1938, σ.171) αναφέρει: "Την 21ην Νοεμβρίου, οι γεωργοί γιορτάζουν την πολυσπορίτισσα ή Μεσοσπορίτισσα. Πολυσπορίτισσα λένε, γιατί σε πολλά χωριά παίρνουν πολυσπόρια (σιτάρι, καλαμπόκι, κουκκιά, κ.λ.π.) και πάνε στην πηγή, τα ρίχνουν μέσα και λένε: όπως τρέχει το νερό, να τρέχη το βιό. Παίρνουν νερό και γυρίζουν. Επίσης τη μέρα αυτή αντίς άλλο φαγητόι βράζουν τα πολυσπόρια, τρώνε και μοιράζουν και σε δικούς τους για χρόνια πολλά. Μεσοσπορίτισσα, όπως λένε, το είπαν με το να μεσιάζη τότε η πρώιμη σπορά τους. Κι αυτή τη μέρα βασιλεύει η πούλια, αν τύχη ξαστεριά. Κι όπως θα κάμη αυτήν τη μέρα, θα κάμη και τις σαράντα κατοπινές μέρες.""

Εδώ, στο ορεινό Πήλιο, δεν τα φτιάχνουν τα πολυσπόρια, μάλλον επειδή, λόγω μορφολογίας, δεν καλλιεργούνται ιδιαίτερα τα δημητριακά και τα όσπρια, τα οποία και ευδοκιμούν στον κάμπο. Όμως, μια γυναίκα με ρίζες πολίτικες, μαθημένη από μικρό παιδί απ'τη γιαγιά της, μας μοίρασε σήμερα το πολυσπόρι. "Αυτό παιδί μου, να το κρατήσετε σε παρακαλώ.. κι εσύ κι η μάνα σου και τα παιδιά σου.. από τους παππούδες μας είναι.. να φτιάχνετε τα πολυσπόρια, να τα μοιράζετε στη γειτονιά, στον κόσμο...για το καλό"


Κι ιδού, η συγκεκριμένη συνταγή για τα "πολυσπόρια" που, φαντάζομαι, θα βρίσκεται σε πολλές παραλλαγές, ανάλογα με τον τόπο και τις ποικιλίες που καρποφορούν κι ίσως κι ανάλογα με την έμπνευση και τα γούστα...

Σιτάρι, καλαμπόκι, σταφίδες (μαύρες και ξανθές), καρύδια, μύγδαλα, σησάμι, λίγο λαδάκι, μια τζούρα ζάχαρη, μια πρέζα αλατοπίπερο.

Βράζουμε το στάρι πολύ καλά, να μαλακώσει. Βράζουμε χώρια και το καλαμπόκι. Το σησάμι, τα καρύδια και τα μύγδαλα (που πρώτα τα κοπανίζουμε), τα καβουρντίζουμε στο τηγάνι. Τέλος, σε μια μεγάλη χύτρα, αναμειγνύουμε όλα τα υλικά και "δένουμε" με λίγο αλευράκι και νερό για να χυλώσει. Έχουμε, όμως, φυλαγμένο λίγο από το καβουρντισμένο σησάμι το αμύγδαλο και το καρύδι για να πασπαλίσουμε και από πάνω, σε κάθε κυπελλάκι που σερβίρουμε.


Υ.Γ. Βλέπε περισσότερα και σε νεότερη ανάρτηση: Της Παναγιάς της Μεσοσπορίτισσας!

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου