έργα και ημέρες...

Ησιόδου "Έργα και Ημέραι" (στ.213-270)

"Μα εσύ, Πέρση, να υπακούης στο δίκιο και να μην αγαπάς την αυθαιρεσία' γιατί η αυθαιρεσία είναι βλαβερή στον κοινόν άνθρωπο' μα κι ο μεγάλος δεν μπορεί εύκολα να την βαστάη και λυγάει κάτω από το βάρος της, όταν πέση σε απερισκεψίες' προτιμότερος είναι ο δρόμος που περνάει από το άλλο μέρος προς τη δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη έχει μεγαλύτερη δύναμη να βγη στο τέλος νικήτρα' κι ο άμυαλος το μαθαίνει αυτό, όταν πάθη. Γιατί αμέσως ο Όρκος τρέχει ξοπίσω στις άδικες κρίσεις' και σκούζει η Δικαιοσύνη που σέρνεται όπου την τραβούν οι δωροφάγοι άνθρωποι, που με στραβή κρίση κρίνουν τις δίκες' και γυρίζει κλαίοντας στην πόλη και στις κατοικίες των λαών [αχνοντυμένη και φέρνοντας δυστυχία στους ανθρώπους] που ήθελαν να την εξορίσουν και δεν την εμοίρασαν ίσα.

Όσοι όμως βγάζουν σωστές αποφάσεις για τους ξένους και τους ντόπιους και δεν βγαίνουν καθόλου έξω από το δίκιο, τούτων ευημερεί η πόλη και προκόβουν οι λαοί που είναι σ'αυτήν. Και μένει στη χώρα τους η ειρήνη που μεγαλώνει τα παλληκάρια, ούτε ποτέ ορίζει γι'αυτούς ο βροντόφωνος Ζεύς το φοβερό τον πόλεμο' και ούτε η πείνα ούτε άλλο βλάψιμο ακολουθεί ποτέ τους δίκαιους ανθρώπους, και τούτοι χαίρονται σε συμπόσια τους καρπούς από τα φροντισμένα τους χωράφια. Για τούτους η γη παράγει άφθονα αγαθά, και στα βουνά η βελανιδιά φέρνει στην κορφή βελανίδια και στη μέση μέλισσες και τα μαλλωτά τους πρόβατα είναι φορτωμένα μαλλί, κι οι γυναίκες γεννάνε τέκνα όμοια με τους γονείς τους και προκόβουν από καλά ως το τέλος' και ούτε με καράβια ταξιδεύουν αφού τους προσφέρει τους καρπούς της η ζωοδότρα γη. Όσοι πάλι έχουν στο νου τους την ολέθρια αυθαιρεσία και τα κακουργήματα, τους προορίζει σε καταδίκη ο βαρυβρόντης Κρονίδης Ζεύς. Πολλές φορές κι ολόκληρη η πόλη έπαθε από τον κακόν άνθρωπο που κριματίζει και μηχανεύεται ανόσιες πράξεις' * σε τούτους απ'τον ουρανό ο Κρονίδης ρίχνει μεγάλη συμφορά, πείνα μαζί και θανατικό. Πεθαίνουν οι άνθρωποι, δεν γεννάν οι γυναίκες και γκρεμίζονται τα σπίτια, σύμφωνα με τη σοφή θέληση του Ολυμπίου Διός. Άλλοτε πάλι ο Κρονίδης ή τους κατέστρεψε μεγάλο στρατό ή τους τιμωρεί σε κάστρο τους ή σε καράβια τους στη θάλασσα.

Και σεις βασιλιάδες, προσέξατε καλά και οι ίδιοι αυτή τη δικαιοσύνη' γιατί οι αθάνατοι, με το να είναι κοντά και ανάμεσα στους ανθρώπους, αντιλαμβάνονται όσους βασανίζουν ο ένας τον άλλον με άδικες κρίσεις, αψηφώντας την τιμωρία των θεών. [...] Είναι και η παρθένα Δικαιοσύνη, του Διός τέκνο, που την τιμούν και τη σέβονται οι θεοί που κατοικούν στον Όλυμπο' και όταν κανείς την πληγώνη προσβάλλοντάς την με άδικες κρίσεις, αμέσως αυτή πάει και κάθεται κοντά στον πατέρα της το Δία τον Κρονίωνα και του καταγγέλει τις στραβοκεφαλιές των άδικων ανθρώπων, για να πληρώσει ο λαός τις αδικίες των βασιλέων, που έχοντας κακό στο νου τους διαστρέφουν τη δικαιοσύνη και βγάζουν άδικες αποφάσεις. Αυτά λογαριάζοντας βασιλιάδες δωροφάγοι, να μιλάτε δίκαια και να ξεχάσετε ολως διόλου τις άδικες κρίσεις' γιατί στον εαυτό του μαγειρεύει κακά εκείνος που μαγειρεύει κακά εναντίον του άλλου' και ο κακός σκοπός είναι κάκιστος για εκείνον που τον έχει. Το μάτι του Δία που τα βλέπει όλα και όλα τα αντιλαμβάνεται, και τούτα τώρα τα παρακολουθεί, αν θέλη, ούτε του ξεφεύγει τίνος ποιότητος είναι η δικαιοσύνη αυτή που κλείνει μέσα της η πόλη μας.[...]" 

(απόδοση στην νεοελληνική: Σπ.Φίλιππα, εκδ.Πάπυρος)



* Πρόκλου "Υπόμνημα εις τα Ησιόδου Έργα και Ημέρας" σε στ.240-241:

"Αυτό φαίνεται να μην είναι δίκαιο, δηλαδή να τιμωρείται ολόκληρη η πόλη εξαιτίας ενός κακού ανθρώπου. Μπορεί να εννοεί ότι, όταν υπάρχει ένας κακός, η πόλη πολλές φορές εξομοιώνεται με αυτόν τον έναν και κολλάει την κακία του σαν αρρώστια και μολύνεται ολόκληρη από αυτήν. Μπορεί όμως να σημαίνει και κάτι άλλο, ότι δηλαδή, όταν υπάρχει ένας κακός, τιμωρείται ολόκληρη η πόλη επειδή δεν τιμώρησε την κακία του ενός, μολονότι μπορούσε να την τιμωρήσει. Έτσι και όταν ο Αγαμέμνονας συμπεριφέρθηκε με αυθάδεια στον ιερέα, η επιδημία εξαπλώθηκε σε όλους τους Έλληνες, επειδή παρέλειψαν να υπερασπιστούν τον ιερέα' και όταν ασέβησε ο Αίαντας στο ιερό της Αθηνάς, όλοι κατέστησαν ένοχοι για την δικαιοσύνη, επειδή δεν αγανάκτησαν με την ασέβεια. Γιατί δεν πρέπει να αφήνουμε τους ασεβείς ούτε να συγκατανεύουμε στους άδικους παραλείποντας να σταματήσουμε τη δύναμη των κακών, ενώ μπορούμε να τη σταματήσουμε." 

(απόδοση στην νεοελληνική: "φιλολογική ομάδα Κάκτου")