Κυριακή των Βαϊων σήμερα...
Μετά την ανάσταση του Λαζάρου (βλ. Λαζαρίνες), καθώς ο Ιησούς πήγαινε στα Ιεροσόλυμα τον υποδέχτηκαν με κλαδιά από βάγια.. Σήμερα, λοιπόν, έχει καθιερωθεί ο στολισμός των εκκλησιών με βάγια και το μοίρασμα αυτών στους πιστούς. Τα βάγια μπορεί νά'ναι μικρόκλαδα από δάφνη, ελιά, μυρτιά ή ιτιά και πολύ συχνά, ιδιαίτερα στα νησιά, από φοινικόκλαρα. Εδώ, στο Πήλιο, βαγιές λέμε τις δάφνες. Το Σάββατο του Λαζάρου, οι νιόνυμφες που έχουν παντρευτεί την προηγούμενη χρονιά, ετοιμάζουν τις βαγιές που θα ευλογήσει το επόμενο πρωί ο παπάς και θα διανείμει στο εκκλησίασμα.Τούτα τα βάγια είναι μικρά μπουκετάκια από φυλλαράκια δάφνης και εποχιακά λουλούδια, δεμένα με κορδελίτσες και με ένα χαρτάκι, που γράφει το όνομα του νιόπαντρου ζευγαριού, καρφιτσωμένο. Σύμφωνα με την παράδοση, τούτη η διαδικασία θα χαρίσει στα νιόπαντρα ζευγάρια παιδιά, καθώς η γονιμοποιός δύναμη που περικλείουν στο φύλλωμά τους τα αειθαλή κλαδάκια δάφνης, θα μεταδοθεί σε αυτά.
Τα μπουκετάκια αυτά, οι πιστοί τα κρατούν στο σπίτι τους, δίπλα στο εικόνισμα για φυλαχτό, όλη τη χρονιά μέχρι την επόμενη Κυριακή "των Βαγιώνε". Οι παλιοί τα χρησιμοποιούσαν και για ξεμάτιασμα, καθώς "καπνίζανε" με αυτά τα μωρά τους ή όποιον άλλον είχε "χτυπήσει" το κακό μάτι.
Ο λαός μας είχε προσδώσει δύναμη θεραπευτική, αλλά και αποτρεπτική για κάθε κακό, στα βάγια. Μερικοί, τα ράβουν στο μέσα μέρος του κασκέτου τους (Αμοργός) για να τά'χουν μόνιμο φυλαχτό πάνω τους. Παλιότερα, μάλιστα, χτυπιούνταν μεταξύ τους με τούτα τα κλαράκια "για το καλό" ή ακόμη χτυπούσαν με αυτά τα ζώα και τα δέντρα τους για νά'χουν γεννήματα και καρποφορία.
Ο Γ.Α. Μέγας καταγράφει στο βιβλίο του "Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας":
"Αναφέρω το έθιμο της Σκύρου, όπως το περιγράφει στο βιβλίο της η Ν.Πέρδικα: Το βράδυ του Λαζάρου οι νοικοκυρές θα πλέξουν ένα σταυρό από βάγια και βιόλες, να τον πάνε το πρωί στην εκκλησία, να τον ευλογήσει ο παπάς. Σαν απολύσει η εκκλησία την άλλη μέρα, των Βαγιών το πρωί, θα πάρουν όλοι τους σταυρούς των, να πάνε να βατσάσουνε τα δέντρα, τα κλήματα, τα βόδια, τα περιβόλια, τις βάρκες, τους μύλους. Όλα τα βατσάζουν για το καλό. Όσοι έχουν μάντρες παίρνουν λαζόνια, λαχανόπιτα και μακαρόνια για τους βοσκούς, πάνω πάνω στο καλάθι καρφώνουν το σταυρό το βάγινο και πάνε πρωί πρωί στη μάντρα και βατσάρουν τα πρόβατα' τους δίνουν δηλαδή μια στη ράχη μ'ένα κλαδί από μυρτιά και με το βάγινο σταυρό και τους λένε: "Τσαι του χρόνου! Καλή Λαμπρή!"
Στην Ήπειρο κρεμούν στα καρποκλάδια, δηλαδή στα καρποφόρα δέντρα, από ένα κλωνί βάγια, για να καρπίζουν, και στα κήπια το ίδιο, για να μην τα κόβει το σκουλήκι.
[...]
Τη "βαγιά", φορέα τόσο δραστικής ενέργειας, περιφέρουν σε μερικούς τόπους ομάδες παιδιών από σπίτι σε σπίτι, αποβλέποντας φαινομενικά στον εξορκισμό των ψύλλων και των κοριών, αλλά ο πραγματικός λόγος είναι η μετάδοση της ευρωστίας και θαλερότητας, που συμβολίζει ο αειθαλής βλαστός, στις κατοικίες των ανθρώπων. Π.χ. στη Λέσβο κ.α. τα παιδιά κάθε ενορίας κάνουν ένα δεμάτι από κλαδιά δάφνης' τα στολίζουν με πανάκια κόκκινα πράσινα, από καινούριο φουστάνι' στην κορφή βάζουν ένα κουδούνι ν'ακούγεται. Όταν απολύσει η εκκλησία, γυρίζουν στη γειτονιά τους από σπίτι σε σπίτι' αφήνουν το δεμάτι όρθιο απομέσα από την πόρτα κι αρχίζουν να ψάλλουν το τροπάριο "την κοινή Ανάστασιν". Κατόπιν χτυπούν κάτω τρεις φορές το δεμάτι και λένε: Έξω ψύλλοι, ποντικοί, μέσα σε βαθύ ρουμάνι! Κόβουν ύστερα από ένα κλαδάκι και το δίνουν στη νοικοκυρά, λέγοντας, "χρόνια πολλά, εν ονόματι Κυρίου, δομ'τ'αυγό να φύγω.
[...]
Ο αγυρμός των παιδιών με κλαδιά μυρτιάς ή με σταυρό στεφανωμένο με μυρτιά, γίνεται αλλού (για τον ίδιο ευεργετικό σκοπό) τη Μεγάλη Δευτέρα (Μάδυτος) ή τη Μεγάλη Πέμπτη (Λέσβος, Δαρδανέλια) και θυμίζει την ειρεσιώνη, το θαλερό κλαδί, το οποίο, στολισμένο με καρπούς, τα παιδιά στην αρχαία Ελλάδα περιέφεραν στους δρόμους, στη διάρκεια των ανοιξιάτικων γιορτών. Και τότε τα παιδιά τραγουδούσαν όπως και σήμερα, γεμάτα ευχές για την ευτυχία και την ευφορία."
Σήμερα, λόγω του χαρακτήρα της γιορτής του θριάμβου του Ιησού εναντίον των Φαρισαίων, επιτρέπεται κάποια χαλάρωση της νηστείας και σύμφωνα με την παράδοση, τέτοια μέρα τρώμε ψάρι. Όπως λέει και το τετράστιχο που τραγουδούνε τα παιδιά:
Υ.Γ. Βλέπε και: Τα βάγια των νιόπαντρων στο Πήλιο!
Μετά την ανάσταση του Λαζάρου (βλ. Λαζαρίνες), καθώς ο Ιησούς πήγαινε στα Ιεροσόλυμα τον υποδέχτηκαν με κλαδιά από βάγια.. Σήμερα, λοιπόν, έχει καθιερωθεί ο στολισμός των εκκλησιών με βάγια και το μοίρασμα αυτών στους πιστούς. Τα βάγια μπορεί νά'ναι μικρόκλαδα από δάφνη, ελιά, μυρτιά ή ιτιά και πολύ συχνά, ιδιαίτερα στα νησιά, από φοινικόκλαρα. Εδώ, στο Πήλιο, βαγιές λέμε τις δάφνες. Το Σάββατο του Λαζάρου, οι νιόνυμφες που έχουν παντρευτεί την προηγούμενη χρονιά, ετοιμάζουν τις βαγιές που θα ευλογήσει το επόμενο πρωί ο παπάς και θα διανείμει στο εκκλησίασμα.Τούτα τα βάγια είναι μικρά μπουκετάκια από φυλλαράκια δάφνης και εποχιακά λουλούδια, δεμένα με κορδελίτσες και με ένα χαρτάκι, που γράφει το όνομα του νιόπαντρου ζευγαριού, καρφιτσωμένο. Σύμφωνα με την παράδοση, τούτη η διαδικασία θα χαρίσει στα νιόπαντρα ζευγάρια παιδιά, καθώς η γονιμοποιός δύναμη που περικλείουν στο φύλλωμά τους τα αειθαλή κλαδάκια δάφνης, θα μεταδοθεί σε αυτά.
Τα μπουκετάκια αυτά, οι πιστοί τα κρατούν στο σπίτι τους, δίπλα στο εικόνισμα για φυλαχτό, όλη τη χρονιά μέχρι την επόμενη Κυριακή "των Βαγιώνε". Οι παλιοί τα χρησιμοποιούσαν και για ξεμάτιασμα, καθώς "καπνίζανε" με αυτά τα μωρά τους ή όποιον άλλον είχε "χτυπήσει" το κακό μάτι.
Ο λαός μας είχε προσδώσει δύναμη θεραπευτική, αλλά και αποτρεπτική για κάθε κακό, στα βάγια. Μερικοί, τα ράβουν στο μέσα μέρος του κασκέτου τους (Αμοργός) για να τά'χουν μόνιμο φυλαχτό πάνω τους. Παλιότερα, μάλιστα, χτυπιούνταν μεταξύ τους με τούτα τα κλαράκια "για το καλό" ή ακόμη χτυπούσαν με αυτά τα ζώα και τα δέντρα τους για νά'χουν γεννήματα και καρποφορία.
Ο Γ.Α. Μέγας καταγράφει στο βιβλίο του "Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας":
"Αναφέρω το έθιμο της Σκύρου, όπως το περιγράφει στο βιβλίο της η Ν.Πέρδικα: Το βράδυ του Λαζάρου οι νοικοκυρές θα πλέξουν ένα σταυρό από βάγια και βιόλες, να τον πάνε το πρωί στην εκκλησία, να τον ευλογήσει ο παπάς. Σαν απολύσει η εκκλησία την άλλη μέρα, των Βαγιών το πρωί, θα πάρουν όλοι τους σταυρούς των, να πάνε να βατσάσουνε τα δέντρα, τα κλήματα, τα βόδια, τα περιβόλια, τις βάρκες, τους μύλους. Όλα τα βατσάζουν για το καλό. Όσοι έχουν μάντρες παίρνουν λαζόνια, λαχανόπιτα και μακαρόνια για τους βοσκούς, πάνω πάνω στο καλάθι καρφώνουν το σταυρό το βάγινο και πάνε πρωί πρωί στη μάντρα και βατσάρουν τα πρόβατα' τους δίνουν δηλαδή μια στη ράχη μ'ένα κλαδί από μυρτιά και με το βάγινο σταυρό και τους λένε: "Τσαι του χρόνου! Καλή Λαμπρή!"
Στην Ήπειρο κρεμούν στα καρποκλάδια, δηλαδή στα καρποφόρα δέντρα, από ένα κλωνί βάγια, για να καρπίζουν, και στα κήπια το ίδιο, για να μην τα κόβει το σκουλήκι.
[...]
Τη "βαγιά", φορέα τόσο δραστικής ενέργειας, περιφέρουν σε μερικούς τόπους ομάδες παιδιών από σπίτι σε σπίτι, αποβλέποντας φαινομενικά στον εξορκισμό των ψύλλων και των κοριών, αλλά ο πραγματικός λόγος είναι η μετάδοση της ευρωστίας και θαλερότητας, που συμβολίζει ο αειθαλής βλαστός, στις κατοικίες των ανθρώπων. Π.χ. στη Λέσβο κ.α. τα παιδιά κάθε ενορίας κάνουν ένα δεμάτι από κλαδιά δάφνης' τα στολίζουν με πανάκια κόκκινα πράσινα, από καινούριο φουστάνι' στην κορφή βάζουν ένα κουδούνι ν'ακούγεται. Όταν απολύσει η εκκλησία, γυρίζουν στη γειτονιά τους από σπίτι σε σπίτι' αφήνουν το δεμάτι όρθιο απομέσα από την πόρτα κι αρχίζουν να ψάλλουν το τροπάριο "την κοινή Ανάστασιν". Κατόπιν χτυπούν κάτω τρεις φορές το δεμάτι και λένε: Έξω ψύλλοι, ποντικοί, μέσα σε βαθύ ρουμάνι! Κόβουν ύστερα από ένα κλαδάκι και το δίνουν στη νοικοκυρά, λέγοντας, "χρόνια πολλά, εν ονόματι Κυρίου, δομ'τ'αυγό να φύγω.
[...]
Ο αγυρμός των παιδιών με κλαδιά μυρτιάς ή με σταυρό στεφανωμένο με μυρτιά, γίνεται αλλού (για τον ίδιο ευεργετικό σκοπό) τη Μεγάλη Δευτέρα (Μάδυτος) ή τη Μεγάλη Πέμπτη (Λέσβος, Δαρδανέλια) και θυμίζει την ειρεσιώνη, το θαλερό κλαδί, το οποίο, στολισμένο με καρπούς, τα παιδιά στην αρχαία Ελλάδα περιέφεραν στους δρόμους, στη διάρκεια των ανοιξιάτικων γιορτών. Και τότε τα παιδιά τραγουδούσαν όπως και σήμερα, γεμάτα ευχές για την ευτυχία και την ευφορία."
Σήμερα, λόγω του χαρακτήρα της γιορτής του θριάμβου του Ιησού εναντίον των Φαρισαίων, επιτρέπεται κάποια χαλάρωση της νηστείας και σύμφωνα με την παράδοση, τέτοια μέρα τρώμε ψάρι. Όπως λέει και το τετράστιχο που τραγουδούνε τα παιδιά:
"Βάγια βάγια των βαγιών
τρώνε ψάρι και κολιό
και την άλλη Κυριακή
τρώνε το ψητό τ'αρνί!"
Υ.Γ. Βλέπε και: Τα βάγια των νιόπαντρων στο Πήλιο!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου