Ομολογώ πως τόσα χρόνια τά'χα αγνοήσει! Δεν "έπεσαν" και στο μάτι μου, στο δρόμο μου -όπως θες πες το. Κι έτσι όταν πριν κανα-δυο χρόνια άκουσα για το"μαντζούνι" τους απόρησα. "Ποιό ματζούνι;" ρώτησα με τη φαντασία μου να ταξιδεύει σε γριές μάγισσες ν'ανακατεύουν βοτάνια κι ουρές σαύρας σε μαύρα πελώρια καζάνια. "Από τα μούρα ντε!" Πέρασαν λίγα δευτερόλεπτα για να συλλάβω πως η έννοια που έδινα εγώ στο "ματζούνι" (κάποιος κομπογιαννίτικος ή μη ημιφαρμακευτικός πολτός) δεν ταυτιζόταν με την έννοια που έδιναν εδώ, η οποία είναι απόλυτα συγκεκριμένη: "φάρμακο από μούρα για στόμα και αμυγδαλές". Ε, ήταν να μην το μάθω κι αυτό! Κι αν πέρσι δε μού'κατσαν τα μούρα, ούτε τα "μαντζούνια" -καθώς με καταδίωκαν άλλες μάγισσες, μ'άλλες "συνταγές"- φέτος τα κατάφερα! Η αλήθεια είναι ότι δε βρήκα κανέναν να μου να μου το δείξει στην ολοκληρωμένη του μορφή -όσοι το γνώριζαν, κάποτε το είχαν φτιάξει καιρό τώρα ή το θυμόντουσαν από καμιά παλιά- αλλά νομίζω πως το πέτυχα. Εξάλλου, δεν είναι και πολύπλοκη η διαδικασία. Τη μεγαλύτερη ταλαιπωρία την τρως για να συλλέξεις τον καρπό, ειδικά όταν δεν έχεις τη δυνατότητα ν'απλώσει κανένα καθαρό νάυλον κάτω από τη μουριά, να τινάξεις τα κλαριά και να τον μαζέψεις, αλλά χώνεσαι μέσα σε βάτα προσπαθώντας να απελπισμένα να φτάσεις ό,τι μπορείς χωρίς να το κάνεις πουρέ στο χέρι σου και χωρίς να μεταμορφωθείς σε κατα συρροήν δολοφόνο! Κάτι που, ω ναι, τελικά δεν το αποφεύγεις, καθώς ο χυμός των μαύρων μούρων -τα οποία είναι και αυτά που μας ενδιαφέρουν- βάφει, κι όχι απλώς βάφει, σε πασαλείβει μ'ένα ζουμί κατακόκκινο σαν αίμα σαν μόλις ν'αναστήθηκες από τροχαίο! (Ευτυχώς στο πλύσιμο ξεβάφει!)
Κατ'αρχάς πρέπει να βρεις μια προσιτή μαύρη μουριά. Ύστερα να επιδοθείς στο άθλημα -ανάλογα των συνθηκών- αποφασισμένος ότι για ένα μικροσκοπικό βαζάκι "μαντζούνι" χρειάζονται πάρα πολλά μούρα! Αν έχεις ξυλόσομπα με μάτι εκτός σπιτιού (εξωτερικό κουζινάκι) ή κάτι αντίστοιχο είσαι τυχερός. (Αν έχεις μες στο σπίτι δεν το συζητώ, καθ'ότι οι θερμοκρασίες λόγω εποχής απαγορευτικές...) Αλλιώς, πρέπει να πάρεις απόφαση ότι το μάτι της κουζίνας παρέα με τη ΔΕΗ θα κάψει για αρκετές ωρίτσες! Επίσης, καλό είναι τα μούρα να τα μαζέψεις σ'ένα κουβά κι όχι σε τίποτα πλαστικές σακούλες που θα σε πασαλείψουν χειρότερα.
Από κει και πέρα τα πράγματα είναι απλά. Έξω από το σπίτι πάντα (!), τα βάζεις σ'ένα τρυπητό με μια λεκάνη από κάτω και τα ζουπάς μέχρι να βγάλουν όλο το χυμό τους. Ε, θέλει λιγάκι υπομονή! Εναλλακτική παίζει μ'αυτά τα μηχανηματάκια για πελτέ που περνάς τη ντομάτα και συγκρατεί τους σπόρους. Τότε, όμως, το μαντζούνι θα βγει σε μια άλλη μορφή, καθώς θα συγκρατεί και μπόλικη ψίχα. Οι απόψεις σχετικά διϊστανται, καθώς άλλοι μού'παν πως παίρνεις μόνο τον καθαρό χυμό να γίνει σα σιρόπι, άλλοι πως προσπαθείς να βάλεις κι όση ψίχα μπορείς, κι άλλοι πως η γιαγιά τους τά'βραζε ολόκληρα, ακόμη και με το σπόρο. Φαντάζομαι, όπως και νά'χει, οι ιδιότητες παραμένουν ιδιότητες!
Ρίχνεις το χυμό σε μια κατσαρόλα και δίχως να προσθέσεις τίποτα τον σιγοβράζεις με προσοχή (κι όποτε χρειάζεται ανακάτεμα, να μην κολλήσει) μέχρι να γίνει είτε ένα πολύ πηκτό σιρόπι -όχι τόσο, βέβαια, ώστε όταν κρυώσει να πάρει τη μορφή κόλλας- σαν παχύρρευστο μέλι, είτε ένα πολύ πηκτό "μαρμελαδέ" σκεύασμα, στην περίπτωση που εμπεριέχει κι αρκετή ψίχα. Τούτο το μαντζούνι, το φυλάς σε μικροσκοπικά βαζάκια και είναι ιδανικό για κάθε περίπτωση στοματίτιδας ή αμυγδαλίτιδας. Με μια μικρή επάλειψη στο πάσχων σημείο εξαλείφει τις άφθρες ή άλλα αντίστοιχα στοματικά έλκη κι επίσης αντιμετωπίζει τον στοματικό έρπη. Επιπλέον βοηθάει σε διάφορες παθήσεις του φάρυγγα, είτε "πιπιλώντας" στο λαιμό ένα κουταλάκι του γλυκού από το σκεύασμα, είτε με τον παλιό παραδοσιακό τρόπο που μου αναφέρανε πολλοί "στα παιδιά στις πρησμένες αμυγδαλές βάζουμε πάνω λίγο μαντζούνι και το πατάμε να μείνει εκεί" κι η φλεγμονή υποχωρεί.
Δεν ξέρω αν ακούγονται λίγο υπερβολικά αυτά, πάντως εμένα με διαβεβαίωσαν όσοι το έχουν δοκιμάσει και δεν έχω λόγο να αμφισβητήσω τις θεραπευτικές ιδιότητες του μούρου, ιδιαίτερα όταν είναι συμπυκνωμένο σε τέτοιο βαθμό κι όταν μάλιστα στις μέρες μας, διαρκώς εμφανίζονται έρευνες που εγκωμιάζουν τις ευεργετικές ιδιότητες κάθε είδους μούρου (από το κοινό και τα βατόμουρα, μέχρι τα κράνα και το σαμπούκο και τόσα άλλα εγχώρια και ξενικά) για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Εξάλλου, με μια ματιά που έριξα στα κιτάπια μου, διαπίστωσα με χαρά ότι κι ο ιατρός της αρχαιότητας Γαληνός αναφέρεται, τρόπον τινά, στο πηλιορείτικο μαντζούνι στο έργο του "Περί των εν ταις τροφαίς δυνάμεων", γράφοντας "[Β11 (585)]: Το όνομα, λοιπόν, των μούρων είναι κάπως γνωστό στους περισσότερους, αν όχι για τίποτα άλλο, τουλάχιστον λόγω του φαρμάκου για το στόμα, το οποίο ονομάζεται φάρμακο από μούρα και περιέχει τον χυμό τους." Αναφέρει κι ο Π.Γ.Γεννάδιος εις το "Φυτολογικόν Λεξικόν" του για τον "καρπόν της μελαίνης μορέας": "Εξ αυτής παρασκευάζονται γλυκά και σεράπιον φαρμακευτικόν (φρμ.Syrupum Mororum), χρησιμοποιείται δε ενίοτε αύτη και προς βαφήν ποτών τινων."
Μετά από όλα αυτά, βάλθηκα να ψάχνω στο διαδίκτυο για επιπλέον ιδιότητες του μούρου... Τα πράγματα δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρα καθώς η γενική ονομασία "μούρο" αντιστοιχεί σε πολλά είδη, ως και το βατόμουρο ή το σαμπούκο. Έμεινα με την εντύπωση πως τουλάχιστον τα κοκκινόμαυρα μούρα πρέπει νά'χουν παραπλήσιες ιδιότητες, μερικές εξ αυτών:
- Είναι πλούσια σε βιταμίνη C αλλά και Ε και σε τανίνες.
- Πλούσια σε φλαβονοειδή (που, όπως καταγράφει η wikipedia, τα συστατικά αυτά προσδίδουν στα φυτά έντονα χρώματα και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία τους από παθογόνους μικροοργανισμούς, υπεριώδη ακτινοβολία και φυτοφάγα ζώα) των οποίων η δράση είναι σπασμολυτική, διουρητική, ανθελμινθική, αλλά και αντικαρκινική, αντιγηραντική και προστατευτική για την καρδιά. Οι ανθοκυανίνες (φλαβονοειδείς χρωστικές) που περιέχουν αποτελούν διατροφικά αντιοξειδωτικά κι έχουν αντιφλεγμωνώδεις ιδιότητες, μειώνουν την πηκτικότητα των αιμοπεταλίων εμποδίζοντας το σχηματισμό θρόμβων, προστατεύουν από διαβήτη τύπου 2, κλπ, κλπ.
- Περιέχουν λουτεϊνη η οποία δρα προστατευτικά στον οφθαλμό και δρα κατά την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και φυλλικό οξύ (που συνίσταται για τις εγκυμονούσες).
- Γενικότερα, θεωρείται ότι καταπολεμούν τις ουρολοιμώξεις, προστατεύουν το έντερο, βελτιώνουν τη μνήμη, βοηθούν την καρδιά, ενισχύουν το ανοσοποιητικό και αποτελούν ασπίδα κατά του καρκίνου.
Την ανθελμινθική τους δράση (κατά των σκουληκιών του εντέρου) καταγράφει και ο Αθήναιος ("Δειπνοσοφισταί" Β52) αναφέροντας πως "Ο Δίφιλος πάλι ο Σίφνιος ιατρός γράφει ως εξής:"Τα δε συκάμινα, τα οποία και μούρα λέγονται, είναι μεν μετρίως εύχυμα, ολιγότροφα όμως και ευστόμαχα και ευκοίλια. Ιδίως δε όσα εκ τούτων είναι αγουρωπά εκβάλλουν τας ελμίνθας." "
Και μάλιστα ο Αθήναιος συνεχίζει μ'ένα παράξενο περιστατικό σχετικό με τα μούρα: "Ο Πύθερμος διηγείται, καθώς αναφέρει ο Ηγήσανδρος, ότι κατά τους χρόνους του, αι συκομορέαι δεν παρήγαγον καρπούς επί είκοσι έτη, και ότι επήλθεν επιδημία ποδάγρας τόσο μεγάλη ώστε όχι μόνο άνδρες προσβλήθηκαν υπ' αυτής και επιάσθησαν, αλλά και παίδες και κόραι και ευνούχοι, ακόμη δε και γυναίκες. Κατήντησε δε να προσβάλη το κακόν τούτο και τα ποίμνια εις τοιούτον βαθμόν, ώστε τα δύο τρίτα των προβάτων να πιασθούν από την ασθένειαν αυτήν." Κι επειδή μου κίνησε την περιέργεια αυτή η τόσο απόλυτη συσχέτιση της απουσίας μούρων από τη διατροφή με την γενικευμένη κρίση ουρικής αρθρίτιδας (ποδάγρας), άρχισα να γκουγκλάρω σχετικά και διαπίστωσα πως, όντως, τα μούρα όπως και τα κεράσια και πιθανά και άλλα φρούτα με έντονο κόκκινο σκούρο χρώμα θεωρούνται σύμφωνα με νέες μελέτες πως έχουν προστατευτική δράση (και, κατά κάποιους, μάλιστα, θεραπευτική) κατά των κρίσεων ουρικής αρθρίτιδας!
Πάντως, πέραν όλων τούτων μπορώ να πω πως, εκτός από "ματζούνια", γίνονται και υπέροχη μαρμελάδα!
Όσο για την ονομασία τους, "μούρο" και "μουριά" ή στα αρχαία "μόρον" και "μορέα", εκ του "μόριον", καθώς τα μούρα αποτελούνται από πολλούς κόκκους (μόρια). Επίσης ονομάζονται "συκάμινα" και το δέντρο "συκαμινιά" ή "συκομορέα" (το σύκο, κατά το "Μεγάλο Ετυμολογικόν", "παρά το σεύω, το ορμώ' ορμητική γαρ έστι").
Υ.Γ. χμ... Και μην ξεχνάμε τους μεταξοσκώληκες! Που τόσο προτιμούν τις μουριές... Από μουριά και το μετάξι... :)
Υ.Γ. 2. Κι αυτός ο συνειρμός: "μόρον" (=μούρο) και "μόρος" (=μοίρα). Πολύ με προβληματίσαν τούτες οι μουριές...
