Καλογεράκια και βασίλες!

Μανιτάρια κι αμανίτες.. Πόσα χρόνια τώρα στο βουνό και να μην έχω πάει ποτέ να μαζέψω! Ούτε καν νά'χω δοκιμάσει! Φθινοπωρινές μανιτάρες του βουνού, όπως τις λεν εδώ. Κανείς γνωστός δε βρέθηκε να γνωρίζει καλά και νά'χει τη διάθεση να με κατατοπίσει.. Κι όμως φέτος, μετά από τόσα χρόνια, βγήκα κι εγώ σαν τους σαλίγκαρους μετά τη βροχή, για μανιτάρια στο βουνό! Κι άρχισα να μαθαίνω να τα ξεχωρίζω' φαγώσιμα και παλαβά (όπως εδώ τα ονοματίζουν), ακίνδυνα και φαρμακερά.. Γουργουλιάνες(φωτ.6), καλογεράκια (φωτ.1,4), βασίλες(φωτ.5), μαυρομανίταρα, κοκκινομανίταρα, αρτσιβούρτσια.. Αυτά τ'άτιμα τα νεραντζάκια μού'χουνε ξεφύγει, πού'ναι και τα πιο όμορφα. Δε σταθήκαμε τυχεροί μέχρι τώρα! Μοναχά άγρια, παλαβά (φωτ.2), να ξεφυτρώνουν παντού, με κόκκινες και πορτοκαλιές ανταύγειες να χρωματίζουν εντυπωσιακά το καφεδί τοπίο.

Από βασίλες και καλογεράκια, όμως, δεν έχω παράπονο! Βρήκαμε ένα σωρό. Κι είναι νόστιμα τούτα τηγανιτά. Πρώτα, βέβαια, τα κόβεις, τα ζεματάς στο νερό, να ξεθυμάνουν (φωτ.3), κι ύστερα τ'αλευρώνεις και τα ρίχνεις στο τηγάνι. Λίγες σταγόνες ξύδι, μόλις σερβιριστούν, κι είναι ο καλύτερος μεζές! Ύστερα φτιάχνονται και γιαχνί, τσιγαρισμένα με μπόλικο κρεμμυδάκι, σκορδάκι, σβησμένα στο κρασί, φρέσκια ντοματούλα, μια τζούρα βασιλικό και λίγα λιαστά ντοματάκια, έτσι για να προσθέσεις μια πινελιά στη σύνθεση. Ακόμη και με αγριογούρουνο, μαζί μ'αλλους καρπούς, φθινοπωρινούς, είναι άλλη ομορφιά.. Μοναχά ψητά δεν τα κάνουν τούτα. Δεν ξέρω γιατί, αλλά έτσι πάει ο κανόνας εδώ. Τις βασίλες και τα καλογεράκια τηγανιτά ή μαγειρευτά, τις γουργουλιάνες και τα νεραντζάκια ψητά. Τώρα τα μαθαίνω κι εγώ αυτά τα τερτίπια τους. Κι επειδή από άγριο μανιτάρι δε γνώριζα, ξεκινώ με τους κανόνες των ειδικών ... μέχρι ν'αρχίσω δικούς μου πειραματισμούς!

Η αλήθεια είναι πως το να μαζεύεις μανιτάρια στο βουνό καταντάει πώρωση! Κάτω απ' τις καστανιές, χωμένα στα ξεραμένα φύλλα, τα μουλιασμένα απ'το νερό, ανάμεσα στους θάμνους και στους κέδρους, ψάχνεις να τα ξετρυπώσεις! Ποιός θα προλάβει πρώτος! Τσουπ, νάτο! Κι είναι καλό; Μήπως έχει σκουληκιάσει μέσα; Μήπως έχει φαρμάκι κι ας μη φαίνεται; Με το σουγιαδάκι ανά χείρας! Η βασίλα, αν έχει δηλητήριο, γίνεται μπλε και μωβ και πράσινη, μόλις της κόψεις τον λευκό κορμό. Σου βαράει καμπανάκι, ακόμα κι αν δεν τη γνωρίσεις με την πρώτη ματιά. Και το μυαλό, αδειάζει απ'όλες τις σκέψεις και τις σκοτούρες.. ψάχνει μονάχα μια μανιτάρα καλή, ψάχνει μανιωδώς, απόλυτα εστιασμένο! Μη σου ξεφύγουν απ'το βλέμμα, μη σου τα προλάβουν άλλοι, μη και δεν είναι καλά.. Είσαι μονάχα εσύ, το δάσος και τα μανιτάρια.. Λες κι έχεις μετακομίσει στο χωριό με τα στρουμφάκια! Όλα τ'άλλα έχουν περάσει στο πίσω κάθισμα του μυαλού, όλα τ'άλλα για λίγες ώρες ξεχάστηκαν ... Σκέτη ψυχοθεραπεία! Βέβαια, αν είσαι σαν κι εμένα, που οι εικόνες καρφιτσώνονται αυθαίρετα στο νου, όλη τη νύχτα μετά, στον ύπνο σου, θα εξακολουθείς να ψάχνεις για μανιτάρια! Μες στο σκοτάδι θα ξεφυτρώνουν καλογεράκια και θα τα κυνηγάς! Πού να ησυχάσεις; Θα στριφογυρίζεις στο κρεβάτι! Κι είναι τόσο όμορφα τ'άτιμα ...

Μανιτάρια ή αμανίτες, λοιπόν. Μανιτάρι, από το μεταγενέστερο "αμανιτάριον" το οποίο και είναι υποκοριστικό του αρχαιότερου "αμανίτης". Εξ ου κι η επίσημη διεθνής αναφορά τους ως "amanita". Τούτοι οι αμανίτες, λοιπόν, εκτός από νοστιμότατοι, αλλά κι εξίσου επικίνδυνοι για όσους δε γνωρίζουν να τους αναγνωρίζουν, έχουν και κάποια άλλα εντυπωσιακά στοιχεία που χαρακτηρίζουν το σύντομο βίο τους (από το "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν του Ηλίου"):

"Οι Αμανίται, όπως και οι άλλοι μύκητες, είναι οι άμισθοι υπάλληλοι καθαριότητας της φύσεως και του περιβάλλοντος του ανθρώπου και παράγοντες τελικής φυσικοχημικής αποσυνθέσεως, απαλλάσοντες την ύπαιθρον από μολυσμένα οργανικά υπολείμματα, τα οποία δια της επεμβάσεώς των μετατρέπονται εις οξυγόνον, διοξείδιον του άνθρακος, αμμωνίαν και ανάλογα αέρια και στερεά ανόργανα συστατικά. Ανακαινίζουν και προπαρασκευάζουν τον εναέριον και γήινον χώρον δια νέαν, υγιά διαβίωσιν."

Όσο για την αναπαραγωγή τους, "Τα μανιτάρια πολλαπλασιάζονται πρωταρχικώς από σπόρους, που αποκαλούνται ειδικώς βασιδιοσπόρια, και τα οποία παράγονται από την γεννετικήν μίξιν δύο (κλωνίων) αντιθέτου φύλου, που συναντώνται υπό το έδαφος." Να πω την αμαρτία μου, ποτέ μου δεν είχα σκεφτεί ότι τα μανιτάρια χωρίζονται σ'αγόρια και κορίτσια! Κι ότι προκύπτουν από σφιχταγκαλιάσματα δυο κλωνιών κάτω απ'τη γη! Άσε που τούτες οι μανιτάρες είναι εκατομμύρια φορές πιο καρπερές κι απ'τις κουνέλες, καθώς "ένα μανιτάρι με καπέλο διαμέτρου 10 εκατοστών, μπορεί να δώσει 16 δισεκατομμύρια σπόρια"!!! Ο αρθιθμός μου φαίνεται απίστευτος, γιατί λογικά δε θά'πρεπε να υπάρχει γωνιά στο βουνό χωρίς μανιτάρι, αλλά φαντάζομαι πως πέρα από τις οποιεσδήποτε άλλες αντιξοότητες που δεν αφήνουν τα σπόρια να αναπτυχθούν, σπόρους θα πρέπει να μπορεί να δώσει ένα "ενήλικο" μανιτάρι, προτού προλάβει και κοπεί για να καταλήξει λαχταριστός μεζές σε γεύμα!

Τα μανιτάρια φυσικά είναι είδος μυκήτων, εξ ου κι η έτερη αναφορά τους από τους αρχαίους προγόνους μας ως "μύκαι". Καταγράφει ο Αθηναίος ("Δειπνοσοφισταί" Β60C, απόδοση Σταύρου Αλεξιάδου) ότι ανέφερε ο Πολίοχος: "...και κάθε τόσο κάποιο μανιτάρι ("μύκης") ψήναν, κι άμα έπεφτε δροσιά, κάποιος σάλιαγκας πιανόταν, ντόπια λάχανα έφερναν ως και τσακιστές ελιές. Κι αν ρωτάς για το ποτό τους, είχανε λίγο κρασάκι, που δεν ήσουν βέβαιος αν είναι κρασί ή ξύδι..."

Ο Άνθιμος Γαζής ("Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης"), τον "μύκη" τον ετυμολογεί από τον "μύκο". Δηλαδή: "Μύκης= Αμανίτης, μανιτάριον, επειδή συνίσταται εκ φλέγματος και υγρασίας", όπου:"Μύκος=βλέννα, κολλώδης ύλη και πάσα τοιαύτη υγρασία' όθεν μανιτάριον".
Βέβαια, η λέξη "μύκης" πρέπει νά'χει σχέση και με τη στρογγυλάδα της μορφής, καθώς "μύκης" είναι και "παν ό,τι μοιάζει με μανιτάριον" (όπως αναφέρει ο Α.Γαζής) ή "παν στρογγυλόν αντικείμενον έχον σχήμα μύκητος, οίον το κατά το άκρον της θήκης ξίφους κομβίον" (όπως αναφέρει ο Δ.Δημητράκος στο "Μέγα Λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης"), οπότε μύκης είναι και "το γεννητικόν μόριον του ανδρός", αλλά και διάφορα άλλα. Κι επειδή πήρα φόρα, θα φτάσω στη Μύκονο, για την ονομασία της οποίας καταγράφει από παλιότερες πηγές ο Άνθιμος Γαζής "...ίσως, επειδή οι κάτοικοι ταύτης της νήσου όλοι είχον δήθεν φαλακράς κεφαλάς"!
Αλλά ο μύκης, όπως είπαμε έχει να κάνει και με τη θήκη του ξίφους, κι όπως επεξηγεί το "Μέγα Ετυμολογικόν": "Μύκης εστί η λαβή του ξίφους' νυν το ξίφος" παρά το "μύω"(= κατακλείω, είμαι κλειστός, κλείομαι, εξ ου και μύωψ, μύωπας: εκείνος που μισοκλείνει τα μάτια προσπαθώντας να δει καλύτερα) και "Από του μύκητος του ξίφους του Περσέως εκεί όντος εκλήθη η πόλις Μυκήνη". Δηλαδή οι περίφημες Μυκήνες ονομάστηκαν έτσι από τη λαβή του ξίφους του Περσέως που βρισκόταν εκεί!
Τώρα πως κατέληξα εγώ από τις βασίλες στις Μυκήνες, είναι μια άλλη υπόθεση..
Υ.Γ. Και μην ξεχνάμε ότι τα μανιτάρια έχουν ένα σωρό ευεργετικές ιδιότητες για τον οργανισμό, πλούσια σε βιταμίνες τύπου Β, σε βιταμίνη C και D, αλλά και σε μεταλλικά ιχνοστοιχεία, λευκώματα, ίνες, ενώ είναι πάρα πολύ φτωχά σε λίπη!