μοίρα

"Τμήμα του όλου ' το μέρος, εις αντίθεσιν προς το όλον. Το μερίδιο που ανήκει εις κάποιον: "νόμιμος μοίρα", το εκ του νόμου μερίδιον εις την κληρονομίαν. "Μοίρα γης"= μερίδιον γης, κλήρος. Αξία, εκτίμησις, προσήκουσα θέσις: "εν ίση μοίρα"= κατ'ισομοιρίαν, "εις μείζονα μοίραν"= εις μεγαλυτέραν αξίαν, ως και "εις ήσσονα μοίραν". Στρατιωτική, ναυτική ή αεροπορική μονάς: "μοίρα στόλου". Το 1/360 της περιφερείας του κύκλου. Το 1/360 του Ισημερινού, δηλαδή τμήμα αυτού αντιστοιχούν προς 111.111 μέτρα. Μεταφορικώς: το πεπρωμένον εκάστου ανθρώπου ' η τύχη ' το ριζικό, το γραφτό: "τώχει η μοίρα του να την παθαίνει πάντοτε!". Η δια του γάμου αποκατάστασις κόρης: "καλή μοίρα νάχης, κόρη μου!". Παρ'αρχαίοις: η θεότης του πεπρωμένου εκάστου ανθρώπου, συνήθως εις τον πληθυντικόν, αι Μοίραι, δηλαδή η Κλωθώ, η Λάχεσις και η Ατροπός.

Αρχαίος βίος. Μοίρα συνηθέστερον δε εις τον πληθυντικόν αι Μοίραι, εκαλείτο θεότης διατάσσουσα και αποφασίζουσα τα της τύχης του ανθρώπου από την γέννησίν του μέχρι τον θάνατόν του. Μεταγενεστέρα είναι η προσωποποίησις της θεότητος. Εις τον Όμηρον ευρίσκεται ως Μοίρα η αφηρημένη έννοια του πεπρωμένου και εκδηλούται ως συμβολική έκφρασις είτε υπό τον τύπο Αίσα είτε υπό τον τύπον Κηρ. Η Αίσα είναι η καθαυτό μοιράζουσα την τύχην των ανθρώπων. Η Κηρ είναι προωρισμένη δια τον βίαιον θάνατον ' αυτή διατάσσει και επιφέρει τον βίαιον θάνατον των ανθρώπων, όπως εις τον πόλεμον, εις τη θάλασσαν κλπ. Η Μοίρα, εις τον Όμηρον ευρίσκεται ως συμβολική έκφρασις, όχι ως θεότης: "ου γαρ πω τοι μοίρα θανείν"= δεν είναι ακόμη πεπρωμένον να αποθάνης (Ιλιάδος Η 52). Εις τον Ησίοδον διαμορφούνται αι θεότητες, Μοίραι που ήσαν τρεις: Κλωθώ, Λάχεσις και Άτροπος, θυγατέρες του Διός και της Θέμιδος, έφοροι και κυρίαι της ζωής των ανθρώπων. Υπέκειντο αι Μοίραι εις τας αποφάσεις του Διός, απ'όπου εκκλήθη ο Ζευς και Μοιραγέτης. Άλλοι όμως θέτουν αυτάς υπό την εξουσίαν του Πλούτωνος, επειδή διέμενον εις τον Άδην. Εν τούτοις η κοινή παράδοσις τας τοποθετεί εις το Γραμματείον του Διός, φυσικά εις τον Όλυμπον, όπου έγραφον τας αποφάσεις περί της τύχης εκάστου ανθρώπου. Άλλαι παραδόσεις τας φέρουν να κατοικούν εις μία κοιλάδα του Παρνασσού ή εις υψηλόν σπήλαιον απ'όπου έβλεπον όλα τα γινόμενα εις τον κόσμον.
Ανωτέρα των Μοιρών ήτο η Ειμαρμένη, που απεφάσιζε την τύχη και των θεών.
Και η μεν Κλωθώ, η πρεσβυτέρα των Μοιρών, επεσκόπει την γέννησιν των ανθρώπων, κρατούσα ηλακάτην (ρόκα). Όταν δε εγεννάτο άνθρωπος έκλωθε το νήμα της ζωής του. Η Λάχεσις εκράτει άτρακτον (αδράχτι), τυλίσσουσα το νήμα και διατάσσουσα τα μέλλοντα του γεννηθέντος. Η Άτροπος, η νεώτατη των Μοιρών, εκράτει ψαλίδα και έκοπτε το νήμα εις το σημείον εκείνο μέχρι του οποίου ήτο καθωρισμένη η διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. Τα διατασσόμενα από τας Μοίρας δεν επεδέχοντο αλλοίωσιν. Εν τούτοις υπάρχουν μερικαί μετατροπαί αυτών, όπως η επιστροφή ανθρώπων από τον Άδην εις την ζωήν. Αλλά τότε, κατά την γέννησιν συνέβαινε να παρίσταται και η θεά του τοκετού Ειλειθυία και η Ουρανία Αφροδίτη, που εθεωρείτο η πρεσβυτάτη των Μοιρών. Εις τας Μοίρας εξ άλλου ανάγεται η εφεύρεσις των γραμμάτων και η διδασκαλία της μαντικής τέχνης, η οποία ετελείτο πλησίον των υπωρειών του Παρνασσού.
Παρίσταντο δε αι Μοίραι ως γυναίκες γραίαι, με καλυμμένας τας κεφαλάς με λευκά καλύμματα, εφόρουν δε λευκά ενδύματα, με πορφυρά άκρα. Εκάθοντο επί θρόνου και έφερον μεταξύ των γονάτων αδαμαντίνην ηλακάτην (ρόκαν) έκλωθων δε το νήμα ενώ ετραγουδούσαν. Εφέροντο επίσης με διάδημα εις ττην κεφαλήν ή στέφανον από νάρκισσον. Η λατρεία αυτών ήτο εξαιρετικώς διαδεδομένη εις την Ελλάδα ανάγλυφοι δε κυρίως παραστάσεις αυτών εστόλιζον τα αετώματα ναών (όπως του Παρθενώνος). Επίσης αγάλματά των εκόσμουν τους βωμούς.

Λαογραφία. Αι νεοελληνικαί δοξασίαι περί Μοιρών και αι παραδόσεις ελάχιστα διαφέρουν από τους αρχαίους μύθους. Αι τρεις θεότητες, όπως επεκράτησε να εμφανίζεται κατά την αρχαιότητα η ιδέα του πεπρωμένου του ανθρώπου, εξακολουθούν να παραμένουν και εις τον νεώτερον Ελληνισμόν, όχι όμως με την αντιστρατευομένην την χριστιανικήν θρησκείαν αρχαίαν θεϊκήν των διάπλασιν, ως εξουσιαστικαί μορφαί των τυχών των ανθρωπίνων υπάρξεων. Η Κλωθώ, η Λάχεσις και η Άτροπος παρεχώρησαν την θέσιν των εις τρεις ανωνύμους γραίας αδελφάς, αι οποίαι είναι αθάνατοι, έχουν μεγάλους οδόντας και είναι φυσικά άσχημοι, κατοικούν δε εις την άκραν του κόσμου εις μεγαλοπρεπές ανάκτορον, περιπάτουν πάντοτε και αι τρεις μαζί ενδεδυμέναι με λευκά ενδύματα. Φέρουν την κοινήν ονομασίαν Μοίρες, εξ αυτών δε η μία εκράτει ψαλίδι, η άλλη αδράχτι και η τρίτην ρόκαν με λινάρι. Μόλις γεννηθεί ο άνθρωπος εισέρχοντο εις το δωμάτιον της λεχούς και αναζητούν το νεογνόν δια να το "μοιράνουν". Κατά το "μοίραμα" η φέρουσα την ρόκαν με το λινάρι γνέθει, η δευτέρα με το αδράχτι τυλίσσει το νήμα, του οποίου "κάθε τυλιξιά είναι κ'ένας χρόνος", η τρίτη δε η φέρουσα την ψαλίδα θα κόψει το νήμα όταν θελήσει και κατ'αυτόν τον τρόπον θα καθορίσει την διάρκειαν της ζωής του ανθρώπου, δια τον οποίον έγινε το μοίραμα. Αλλ' αι Μοίραι είναι άγριαι και οξύθυμοι. Δι'αυτό κατά την τρίτην , την πέμπτην ή την έβδομην ημέραν από την γέννησιν του νεογνού, όταν συνήθως έρχονται αυταί, ετοιμάζεται τράπεζα με τρία καθίσματα, τίθενται δε εις αυτήν "μέλι και τρεις καρδιές από μύγδαλα και τρία κουταλάκια, τρία ποτήρια νερό και τρία βαγιόλια (πετσέτες)", για να καλωσορίσουν τις Μοίρες, και ακόμη "κάνουν ό,τι μπορούν" δια να τας ευχαριστήσουν "και καλομοιράνουν το παιδί".

Η δια περιπλανήσεων και ταξιδίων αναζήτησις της Μοίρας υπό των δυστυχούντων αναφέρεται εις την ατομικήν ιδέαν περί πεπρωμένου, είναι δε άσχετος προς τας εκτεθείσας δοξασίας και παραδόσεις σχετικώς με τας Μοίρας."
("Νεώτερον εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν "Ήλίου"", Ιωάννη Πασσά)