Η Ελπινίκη, η Αμάλθεια και η αιγίδα...

Σύμφωνα με τη μυθολογία μας, όταν η Ρέα ήταν ετοιμόγεννη στο Δία, για να τον γλιτώσει από τον Κρόνο, τον άσπλαχνο πατέρα που κατάπινε τα παιδιά του, πηγαίνει στην Κρήτη "και τον γέννησε σε μια σπηλιά στη Δίκτη. Παρέδωσε λοιπόν το παιδί να το αναθρέψουν οι Κουρήτες και οι νύμφες Αδράστεια και Ίδη, θυγατέρες του Μελισσέως. Αυτές ανέθρεψαν το παιδί με το γάλα της Αμαλθείας κι οι Κουρήτες ένοπλοι φύλαγαν το βρέφος στη σπηλιά κι έκρουαν τις ασπίδες με τα δόρατα για να μην ακούσει ο Κρόνος το κλάμα του παιδιού. Κι η Ρέα τύλιξε στα σπάργανα μια πέτρα και την έδωσε στον Κρόνο να την καταπιεί, ότι δήθεν ήταν το παιδί που γεννήθηκε." (Απολλόδωρος, "Βιβλιοθήκη" Ι 6,7)
Αμάλθεια, λοιπόν, λεγόταν η αίγα η οποία πρώτη θήλασε το Δία με το γάλα της όταν εκείνος γεννήθηκε κι από της οποίας το κέρας έρρεε ύστερα νέκταρ και αμβροσία. Κατά άλλους, βέβαια, λεγόταν ότι ήταν νύμφη η οποία ανέθρεψε το Δία με το γάλα μιας αιγός. Όπως και νά'χει, η Αμάλθεια κατέχει τη θέση της πιο διάσημης αιγός της απώτατης αρχαιότητας! Κατά την Άννα Τζιροπούλου ("Ο εν τη λέξει λόγος") το όνομά της ετυμολογείται από το α επιτατικό και το ρήμα μαλάσσω, με την έννοια του αμέλγω, δηλαδή αρμέγω.
Η αἴξ (της αἰγός) ή αίγα (και το "αιγίδιον" κι εξ ου και νεοελληνικά γίδα) ετυμολογείται από το ρήμα ἀϊσσω που σημαίνει ορμώ, καθώς "αλτικόν γαρ και ορμητικόν το ζώον" και ἀϊξ που σημαίνει την ορμητική κίνηση.
Η "αἴξ" έχει ακόμη την έννοια του "πυρώδους μετεώρου" (Αριστοτέλης Μετ.341β3), αλλά και στον πληθυντικό, ως "αἱ αἶγες" την έννοια των ψηλών ορμητικών κυμάτων. Εξ ου και το Αιγαίον πέλαγος, εξ ου κι ο αιγιαλός, ο "εκ του ἀϊσσω+ἅλς, ἁλός. Εκεί δηλαδή που η θάλασσα δεν έχει μεγάλο βάθος, εκεί όπου αϊσσουν, όπου σπάζουν τα κύματα" (Άννα Τζιροπούλου, "Ο εν τη λέξει λόγος").
Από την ίδια ρίζα και η λέξη αἰγίς= η ιερά απίδα του Διός η οποία, κατά μία εκδοχή, κατασκευάστηκε από το δέρμα της αιγός Αμαλθείας, κατά συμβουλή της Γαίας, καθώς το δέρμα αυτό ήταν άτρωτο και αδιαπέραστο ακόμη κι από τον κεραυνό. Αναφέρει ο Ι. Πανταζίδης στο "Ομηρικό λεξικό" του:

"Ούτως εκαλείτο η σκοτεινή και φοβερά του Διός ασπίς, η υπό του Ηφαίστου εκ μετάλλου φιλοτεχνηθείσα (Ο308)...

... και με 100 χρυσούς θυσάνους κοσμηθείσα "εις φόβον ανδρών". Φόβητρα δε επ'αυτής ήσαν εζωγραφισμένα η Έρις, η Αλκή, η κεφαλή της Γοργούς. Περιγράφεται εν τη Ε738...

..Επισειομένη υπό του Διός εμποιεί φόβον και έκπληξιν (Δ167). Αλλά χρησιμεύει και εις υπεράσπισιν (Σ204, Φ400, Ω20). Μεταχειρίζεται δε αυτήν και η Αθηνά (Β448, Ε738, χ297) και ενίοτε ο Απόλλων (Ο308). Είνε το σύμβολον της θυέλλης και καταιγίδος. (Παράγεται είτε εκ του αίξ και σημ. δέρμα αιγός, διότι ως τοιαύτα εικονικώς εφαντάζοντο τα σκοτεινά νέφη, είτε εκ του άιξ= καταιγίς, αμφοτέρων εκ του αϊσσω παραγομένων)." Από τούτη την αιγίδα- ασπίδα του Διός προέρχεται κι η τόσο γνωστή μας έκφραση: "υπό την αιγίδα", κοινώς "υπό την προστασία"...

 
Αλλά κι η καταιγίδα έχει κοινή ρίζα, καθώς ετυμολογείται εκ του "κατά, κάτω + ἀϊσσω(=κινώ ορμητικώς), εκ της σειομένης αιγίδος του Διός" (Άννα Τζιροπούλου,"Ο εν τη λέξει λόγος"), του θεού των Κεραυνών...

Όλα αυτά, και πολλά άλλα, σχετικά με την αίγα.. κοινώς τη γίδα ή κατσίκα..
Κι ας έρθουμε στα κατσικάκια!..
Από τα πιο όμορφα νεογέννητα ζωάκια είναι και τα κατσικάκια. Μοναχά λίγη ώρα αφότου γεννηθούν κι αφού η μάνα τους τα πλύνει με στοργή κι αρχίσει να τα θηλάζει, στέκονται στα δυο τους ποδαράκια, αστραφτερά και χαριτωμένα, έτοιμα να διεκδικήσουν τη ζωή. Δεν το φαντάζεται κανείς, αν δεν το δει, ότι μόλις κάποια λεπτά νωρίτερα ήταν σα μικρά μουσκεμένα και ματωμένα κουβαράκια.. Όλα αυτά, αν δεν προκύψει κάποιο πρόβλημα, κάποια αντιξοότητα, που να χαλάσει τη ροή των φυσικών τούτων διαδικασιών.

 

 

Το πρώτο νεογέννητο κατσικάκι που αντίκρισα, δυστυχώς, είχε παραμείνει κοκκαλωμένο κι άπλυτο κουβαράκι σε μια γωνιά του στάβλου. Σε τέτοια χάλια που νομίσαμε πως είναι νεκρό. Και τί έκπληξη, μόλις το σηκώσαμε στα χέρια, ένα πεισματικό ξεψυχισμένο "μπεεεε" που έβγαλε με όσες λιγοστές δυνάμεις του απομείναν, για να μας ειδοποιήσει πως, ναι, ακόμη παλεύει να διεκδικήσει το δώρο της ζωής. Με μια φωνή αναφωνήσαμε "Ζει!" και καταφέρνοντας να βρούμε τη μάνα του, παλεύαμε να του στάξουμε δυο σταγόνες γάλα στο στοματάκι του να ζεσταθεί. Στάθηκε αδύνατον κι ούτε μπορώ να περιγράψω την αγωνία μου, μέχρι να το βάλουμε στο σπίτι, δίπλα στο τζάκι, τρέμοντας μην δεν προλάβουμε και ξεψυχίσει στα χέρια μου, τουλάχιστον να του ζεστάνουμε το κυριολεκτικά παγωμένο του κορμί! Παρέα και το δίδυμο αδερφάκι του, που ήταν βέβαια, σε καλύτερη κατάσταση, αλλά όχι κι εκτός κινδύνου.
Τέσσερις ώρες το έτριβα με πανιά, με ζεστό νερό, ακόμη και με οινόπνευμα προκειμένου λίγο να ζεσταθεί, να κυκλοφορήσει το αίμα, λίγο να καταφέρει να κουνήσει το κεφαλάκι του. Με το βυζογυάλι παλεύαμε κάπως να το ταϊσουμε, μα εκεινού ακόμα και το στοματάκι του ήταν κρυσταλλωμένο! Κι όμως τα κατάφερε! Κόντρα σε όλες τις ενδείξεις, είχα πιστέψει πως θα σωθεί.. κόντρα σε όλες τις ενδείξεις κατάφερε να γαντζωθεί απ'τη ζωή και σήμερα είναι ένα πανέμορφο, ζωηρό και παχουλό κατσικάκι ίσαμε δυο μηνών, που όποτε με βλέπει έρχεται τρέχοντας κοντά μου να μου πιπιλίσει τα δάχτυλα!.. η Ελπινίκη, η Ελπίδα κι η Νίκη! Η Ελπινίκη κι Μπάμπης (Χαράλαμπος) το αδερφάκι της που με το βέλασμά του μας ειδοποίησε πως είχαμε πρώιμα γεννητούρια κι έτσι προλάβαμε να τα σώσουμε. Ο Μπάμπης ο μικρός τραγάκος, που, φυσικά, προορίζεται για "αρχηγός"!

χμ και μιας και λέμε τράγος.. "εκ του τρώγω: "πολυφάγον γαρ το ζώων, αλλά και τραχύ δέρμα έχει"", όπου το τρώγω "χρησιμοποιείται επί καρπών, και γενικώς επί σκληρών τροφών (τραγανών) και τραγημάτων" (ξηρών καρπών). Από τον τράγο και η τραγωδία, καθώς ετυμολογείται εκ των τράγος και ωδή, αφού "τα πρώτα χορικά άσματα από τα οποία εγεννήθη η κλασική τραγωδία, εψάλλοντο από μεταμφιεσμένους εις τράγους ακολούθους του Πανός και του Διονύσου". (Άννα Τζιροπούλου, "Ο εν τη λέξει λόγος").
Αλλά λέγονται και ερίφια, καθώς έριφος είναι η μικρή αίγα, "παρά το έαρ + φω=φαίνω", επειδή συνήθως μας φανερώνονται (γεννιούνται) όταν μπαίνει η άνοιξη...

Ας καλωσορίσουμε την Άνοιξη, λοιπόν...