Τετάρτη 3 Φεβρουαρίου 2021

Ο Άγιος Συμεών, "σημειώνει"... (έθιμα και παραδόσεις)

"... Κάθε γυναίκα είναι μια φορά θηλυκιά. Αυτή ήταν χίλιες φορές. Απ'την κορφή ως τα νύχια ήταν γεμάτη θηλυκάδες. Είχε θυμάμαι, εδωνά πάνω στο μπούτι, και μια καφεδιά βούλα. Η μάνα της μούπε, τότες που την είχε στην κοιλιά, έπιασε τηγάνι ανήμερα τ' Αγίου Συμνιού, και σαν το θυμήθηκε σκουπίστηκε τρομαγμένη στο μερί της. Και το κορίτσι γεννήθηκε "σημνιωμένο" μ'αυτή τη δαχτυλιά. Αυτή η βούλα το λοιπόν με παλάβωνε." (Στρατή Μυριβήλη, "Η ζωή εν τάφω") 


Άγιος Συμεών ο θεοδόχος- Μιχαήλ Δαμασκηνού

άγιος Συμεών (κοιν. άγιος Συμιός), που έδωσε το όνομά του και στις δύο προηγούμενες γιορτές (Συμόγιορτα, βλέπε: Ο Άγιος Τρύφωνας των αμπελιών και των κηπευτικών και Της Παναγιάς της Μυλιαργούσας (λαογραφικά της Υπαπαντής)), εξαιτίας της παρετυμολογίας του ονόματός του (από το "σημειώνω"= κάνω σημάδι) τιμάται κατεξοχήν από τις έγκυες, που την ημέρα αυτή απέχουν από κάθε εργασία και παίρνουν μύριες προφυλάξεις από φόβο, μη γεννηθεί το παιδί "σημειωμένο". Π.χ. στη Σύρο:

Οι έγκυες γυναίκες το βράδυ, που θα πέσουν να κοιμηθούνε την ημέρα εκείνη, πρέπει να βγάλουν τα ρούχα ανάποδα και να περάσουν ύστερα τα χέρια τους στις πλάτες ή στα μεριά τους, ώστε κι αν βγει τίποτε, να βγει πίσω και να μη φαίνεται.

Και παντού:

Τ'αϊ-Συμιού δεν κόφτουνε με το μαχαίρι τίποτε, ούτε ψαλίδι ανοίγουνε, ούτε ξύλα κόφτουνε με την τσεκούρα για τα σημεία, καμιά έγκυα πού'ναι να μη πάθει το παιδί τίποτε."

(Γεωργίου Μέγα, "Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας", εκδόσεις Οδυσσέας)

 Ο Δημήτρης Λουκάτος, αναφέρει κι αυτός μια σχετική μαρτυρία (Λέσβος, 1953) για τον κίνδυνο τούτο του "σημαδέματος" του παιδιού:


Η Θεοτόκος και ο θεοδόχος Συμεών (τμήμα της τοιχογραφίας της Υπαπαντής)- Φωτίου Κόντογλου, "Εκφρασις", τόμος Β' (εκδόσεις Αστήρ)

"Ὡσαύτως ἑορτάζουν αἱ ἔγκυοι καὶ τὴν ἑορτὴν τοῦ Ἁγίου Συμεών, ὅστις βοηθεῖ εἰς τὸ νὰ μὴν εἶνε ἐλαττωματικὸν (σημαδεμένο) τὸ τεχθησόμενον..." (Αθανασίου Μπούτουρα, "Προλήψεις του ελληνικού λαού", εκδόσεις Ελευθερουδάκη)

Ο λαογράφος μας Νικόλαος Πολίτης τον Άγιο Συμεών τον Θεοδόχο (θεοδόχο, καθώς υποδέχτηκε τον μόλις σαρανταήμερο Ιησού στον ναό, βλέπε: Υπαπαντή) τον συγκαταλέγει στους "Άγιους βοηθούς" στη μελέτη του "Ωκυτόκια" (βλέπε και: Άγιε Ελευθέριε, ελευθέρωσέ μας!) και σημειώνει σχετικά:


Σημειώνει, επίσης, στις "Παραδόσεις" (τόμος Β'-442): "Στη Χίο, την ημέρα του Αγίου Συμεών, η έγκυος έκανε μαγγανείες με νερό που έχυνε πίσω της, χωρίς να το κοιτάζει, και έλεγε ένα ξόρκι για να γεννηθεί γερό το παιδί."
 
"Κι ακόμα, την ημέρα του Αγίου Συμεών, οι νιόπαντρες κι οι έγκυες γυναίκες δεν πιάνουν τίποτα στα χέρια τους. Δεν κάνουν καμιά δουλειά αυτή την ημέρα. Ούτε γνέθουν, ούτε ξαίνουν μαλλιά, ούτε λαναρίζουν, ούτε ράβουν, τίποτα. Κάθονται και διαβαίνει έτσι η γιορτή, χωρίς να φτιάξουν καμιά δουλειά. Και τούτο, γιατί πιστεύουν πως αν δουλέψουν ανήμερα της γιορτής, το παιδί τους θα γεννηθεί "σημαδεμένο"." (Βασίλη Λαμνάτου, "Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας", εκδόσεις Δωδώνη)
 

10 σχόλια:

  1. Τιμούσαμε αυτή τη μέρα γιατί ο παππούς (της μητέρας μου ο πατέρας) ήταν Συμεών (ο Θεός ν' αναπαύσει την ψυχούλα του)
    Τώρα για να πω την αλήθεια δεν είδα κανένα σημειωμένο. Άκουγα όμως απ' την γιαγιά πως η τάδε (έγκυος) έπιασε να πλύνει τη μέρα αυτή, και σαν της είπε η γειτόνισσα για το σημάδι, χτύπησε τους γλουτούς και είπε γελώντας...ε αν είναι να βγει, ας βγει...εκεί. Και βγήκε έλεγε η γιαγιά μια πλάκα σαπούνι, που ως και τα γράμματά του ήταν σημειωμένα. Τι να σου πω! Άγνωσται αι βουλαί του Κυρίου!
    Όσο γι αυτές που δεν είναι έγκυες πρέπει να προσέχουν τη μέρα αυτή, γιατί ο άγιος Συμεών σημειώνει το κάθε τι στο μεγάλο βιβλίο.
    Όπως και να χει είναι μεγάλη γιορτή και την ευλογία του να έχουμε!
    Όλγα μου φιλιά και Καλό μήνα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ώστε παππούς Συμεών; Ο Θεός να τον αναπαύσει, Αννίκα μου.
      Για κείνες που δεν είναι εγκυες δεν το γνώριζα πως έπρεπε να προσέχουν! Να, έτσι χαίρομαι, να μαθαίνω κι άλλα μέσα από τα σχόλια! "Ο άγιος Συμεών, λοιπόν, σημειώνει το κάθε τι στο μεγάλο βιβλίο".... Σ'ευχαριστώ, Αννίκα μου!
      Τώρα, βέβαια αν σου πω (δεν ξέρω κατά πού βόσκει το μυαλό μου!) πως δεν πολυκατάλαβα τί ήταν αυτή η πλάκα σαπούνι που έλεγε η γιαγιά! Βγήκε στους γλουτούς της εγκύου εξόγκωμα με σχήμα πλάκας σαπουνιού;
      Καλό μήνα, Αννίκα μου!

      Διαγραφή
    2. Τι να σου πω Όλγα μου! Προφανώς εννοούσε το σαπούνι το πράσινο της ελιάς (αυτό βέβαια για μια φορά κι έναν καιρό που το σαπούνι ήταν αγνό και ανόθευτο....γιατί τώωρα;) Δεν ήταν εξόγκωμα, ήταν, έλεγε, καθαρό σημάδι με ευδιάκριτα (καλά δεν το έλεγε έτσι η γιαγιά) τα γράμματα που έχει επάνω. Ας πούμε Ελαίς. Κάτι τέτοιο φαντάζομαι κι εγώ.
      Και τι ωραία ευκαιρία να πούμε Καλημέρα!
      Σε φιλώ!

      Διαγραφή
    3. Καλημέρα Αννικα μου!
      Ευτυχώς, λοιπόν, που τη γλύτωσε το μωρό κι έγινε "πρασινος" ο γλουτος της!!!!

      Διαγραφή
  2. Όλγα μου έχω γαμπρό Σίμο και γιορτάζει σήμερα αλλά για τις εγκυμονούσες και το σημάδι του Αγιου θα σου πω ιστορία της θείας μου που την ξέρω από πρώτο χέρι ασχετα αν δεν τα πιστεύω. Όταν ήμουν μικρή ρώτησα τη θεία μου, αδελφή της μαμάς μου, τι είναι το κόκκινο (κατακόκκινο μάλιστα)σημάδι στο μέτωπό της αριστερά. Και δεν ήταν ομοιόμορφο σαν μια μεγάλη πιτσιλιά από μπογιά θα έλεγες. Μου απάντησε χαμογελώντας ''ρώτα τη γιαγιά σου''. Ρώτησα τη γιαγιά καθότι περίεργη απο μικρή, και εκείνη μου είπε (σαν να είναι τώρα το θυμάμαι,τόση εντύπωση μου έκανε) ''παιδάκι μου τι μ'επιασε και μένα και ξεφλούδιζα ντομάτες όταν ήμουν έγκυος στη θεία σου του Αγίου Συμεών. Και όπως τράβαγα τη φλούδα από μια ντομάτα πετάχτηκε ένα κομμάτι και κόλλησε στο μέτωπό μου εκεί που εχει και η θεία σου το σημάδι. Ε βγήκε στο παιδί το αποτύπωμα της φλούδας της ντομάτας''. Τι να πω που δεν τα πιστεύω; Και εν τω μεταξύ κανένας στο σόι τους δεν είχε τέτοια σημάδια. Τι να πω;
    Σ'ευχαριστούμε για όλα αυτά τα σημαντικά που μας παραθέτεις
    Βοήθειά μας σήμερα
    Φιλιά πολλά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κοίτα να δεις που τό'χα για σπανιότατο όνομα κι όλοι θα βρεθείτε να έχετε από κάποιον! Χρόνια πολλά για τον γαμπρό σου, Άννα μου!
      Σ'ευχαριστώ που μοιράστηκες την ιστορία της θεία σου μαζί μας! Τώρα το τί πιστεύουμε και τί βάση έχουν όλα αυτά, είναι άλλο θέμα! Τα περισσότερα έθιμα έχουν γερές βάσεις -άλλα φανερές, άλλα αφανέρωτες- και λόγους υπάρξεως. Κάποια άλλα, όμως, αμφίβολες που ίσως να οφείλονται σε κάποια απλή δεισιδαιμονία... που ίσως και τούτη η φαινομενική δεισιδαιμονία να καλλιεργήθηκε για πιο πρακτικούς λόγους... όπως,π.χ., να βρει μια αφορμή και διακιολογία κι η έγκυος ξωμάχος να ξεκουραστεί! Πάντως πάντα, πιστεύω, υπάρχει η περίπτωση να μας διαφεύγει κάτι κι επιφανειακά κρίνοντας να τα λοιδορούμε! Αλλά αυτό δεν αναιρεί την ομορφιά τους και την ιδιαιτερότητα που χαρίζαν σε κάθε μέρα του έτους!
      Νά'μαστε καλά Αννούλα μου! Καλό απόγευμα!

      Διαγραφή
  3. Άκου να δεις τώρα έθιμα και στιγμές. Προσωπικά δεν το θυμάμαι. Αχνά κάτι μου έρχεται κατά νου για τα σημάδια στο κορμί αλλά όχι για τις έγκυες. Όλγα, ξέρεις, τα δικά μου έθιμα, σημεία αναφοράς έχουν τη Γιαγιά μου και τις ...γειτόνισσες της γενιάς της. Από εκείνες μπορούσα να μάθω πράγματα.
    Βέβαια μαζί με τα καλά άκουγα και ...εκτρώματα αλλά ας μην τα φέρνουμε τώρα αυτά κατά δω.
    Μου κάνει εντύπωση που εμφανίζεις σε λευκό φόντο ατόφιες αναφορές κειμένων. Να υποθέσω ότι είναι εικόνες ναι;

    Όλγα μου, δεν χρειάζεται να επαναλάβω το θαυμασμό μου για το μπλογκ και τη δουλειά σου. Μαγεύει, συγκινεί, ενημερώνει. Μπράβο κορίτσι μου.
    Καλησπέρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αχ αυτές οι γειτόνισσες! Ικανές κι υπεύθυνες για τα πιο θαυμαστά αλλά και τα πιο επιλήψιμα!
      Ναι, Γιάννη μου, κάποια κείμενα τα "σαρώνω" (σκανάρω) από βιβλία και τα μεταφέρω στον υπολογιστή ως εικόνες. Για πολλούς λόγους (ποικιλία, ιδιαίτερη γραφή, κλπ).
      Σ'ευχαριστώ και πάλι για το πέρασμά σου και τα καλά σου λόγια! Καλό απόγευμα!

      Διαγραφή
  4. Ολγα μου μικρή όταν ήρθα στην Κρήτη παντρεμένη με ένα μωρό στην αγκαλιά δεν ήξερα τον Αγιο Συμεών ότι ήταν ο Αγιος που άφηνε σημάδια στις εγκυες... το έμαθα στην δεύτερη κόρη μου μου το είπε η πεθερά μου ο Θεός να την αναπαύει, και πρόσεξα τότε να μην κάνω τίποτα ...
    Τωρα οι νέες γενιές έχουν δικούς τους τρόπους που πιστεύουν στον Θεό...!
    Όλγα μου έχω την εντύπωση πως όταν φύγει η δική μας γενιά θα σβήσουν πολλά από τις παραδόσεις μας ..ίσως στα χωριά να κρατάνε ακόμη...
    Να είσαι καλά, να κάνεις ότι αγαπάς φίλη μου καλό σου μήνα.!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σβήσαν ήδη πολλά, Ρούλα μου, κι αποχρωματίστηκαν οι μέρες του έτους. Είναι τέτοιες κι οι επιταγές της σύγχρονης ζωής. Θα δείξει τί θα παραμείνει ανθεκτικό στο χρόνο, τί θα επιβιώσει... Το πιο σπουδαίο, νομίζω, είναι να επιβιώσουν τουλάχιστον οι αξίες, γιατί χωρίς αυτές πορεύεται κανείς στα χαμένα.
      Νά'σαι καλά, καλό μήνα!

      Διαγραφή