Του Άη Γιαννιού η κουκόφαβα (2)

Του Άη Γιαννιού του Προδρόμου σήμερα, και χθες τον τιμήσαμε μ'εσπερινό και αρτοκλασία στο μικρό πανέμορφο ξωκλήσι του. Φυσικά, "διαβάστηκε" κι η παραδοσιακή κουκόφαβα που είχαν ετοιμάσει οληνυχτίς οι γυναίκες του χωριού για να μοιραστεί στον κόσμο. Θυμήθηκα τότε στο pathfinder μια από τις πρώτες εγγραφές που είχα κάνει για τα έθιμα του Άη Γιαννιού, για την παρασκευή της φάβας, αλλά και για την ιδιαίτερη ιδιότητα που του προσέδιδε ο λαός, εκείνη του θεραπευτή για όσους πάσχουν από θέρμη και πυρετό! Και τις "λυπήθηκα" όλες τούτες τις αναρτήσεις πού'χα κάνει χρόνια πριν στο παθ κι όταν έκλεισε και τις μετέφερα εδώ ψιλοχάθηκαν στη λήθη. (Αν και, μεταξύ μας, τις βλέπω συχνά αντεγραμμένες κάτα γράμμα σε άλλες ιστοσελίδες, χωρίς καμιά αναφορά πηγής...) Και μιας και την νοστάλγησα, για όποιον ενδιαφέρεται για του Άη Γιαννιού τις παραδόσεις, ο σύνδεσμος εκείνης της ανάρτησης του 2008 (την οποία, μάλιστα, την είχα μεταφέρει από τότε, κάνοντας κάποιες δοκιμές σε τούτη την πλατφόρμα), εδώ:

Του Άη Γιαννιού η κουκόφαβα!

Χρόνια πολλά!

Υ.Γ. Εντελώς άσχετο: Να δω εγώ πως με το νέο blogger θα κάνω αναρτήσεις που ο υπολογιστής είναι "αρχαίος" και τα windows xp (οπότε και πάσχει στο θέμα ενημερώσεων) και δε μου εμφανίζει τίποτα στη σύνθεση κειμένου, ένα κενό ταμπλώ που όσο και να πληκτρολογείς παραμένει κενό... Έχει κανείς καμιά φαεινή ιδέα;

Λαογραφικά και μυθολογικά του Οκτώβρη!

Οκτώβριος ή "Οκτώβρης" ή "Οχτώβρης" που, όπως μας αναφέρει κι ο λαογράφος Φίλιππος Βρετάκος "έχει και τας ονομασίας "Άϊ-δημήτρης" ή "Αηδημητριάτης" ή "Αγιοδημήτρης", επειδή κατ'αυτόν είναι η εορτή του Αγίου Δημητρίου" καθώς ακόμα και ""Σπαρτός" ή "Σπαρτής", "Παχνιστής" (διότι καλύπτονται υπό πάχνης οι αγροί)". Και συνεχίζει:

""Οκτώβρη και δεν έσπειρες,

οκτώ σωρούς δεν έκανες",

πιστεύουν ότι είναι ο πλέον κατάλληλος προς σποράν μήνας των πρωίμων δημητριακών καρπών, καθ'όσον, αν αύτη δε γίνη εντός του μηνός, η συγκομιδή δεν θα είναι καλή. Κατά δε την παροιμίαν

"τον Σεπτέμβρην τα σταφύλια,

τον Οκτώβρη τα κουδούνια"

τελειώνουν τα σταφύλια τον Οκτώβριον και μένουν τα "κουδούνια", δηλ. αι μικραί σταφυλαί, που εναπομένουν επί του κλήματος μετά τον τρυγητόν." (Φιλίππου Βρετάκου, "Οι δώδεκα μήνες του έτους και αι κυριώτεραι εορταί των")

Επιπλέον, καταγράφει ο λαογράφος μας Δημήτριος Λουκάτος:

"Θα πρέπει να έχουν προηγηθεί τα πρωτοβρόχια, να έχει μαλακώσει η γη με νέες βροχές (και του Οκτώβρη) και να φανεί έπειτα η επιθυμητή αιθρία, για το όργωμα.

Οι Κύπριοι λένε:

- Αν βρέξει ο Οκτώβρης και χορτάσει η γη,

πούλησ' το σιτάρι σου και αγόρασε βόδια (βούδκια)

αν δεν χορτάσει ο Οκτώβρης τη γη,

πούλησ' τα βόδια σου και 'γόρασε σιτάρι.

(ευκαιρία, στην πρώτη περίπτωση να σπείρεις πολλά' ανάγκη, στη δεύτερη, να ψάξεις για προμήθειες).

Συνήθως βρέχει ο Οκτώβρης, και συνήθως κάνει προς το τέλος την καλοκαιριά του, που χρειάζεται για το όργωμα, και που συμβολική εγγύησή της είναι τα χρυσάνθεμα (ή αγιοδημητριάτικα). Μια κυπριακή επίσης παράδοση, που θυμίζει τον μύθο της Δήμητρας, λέει για τα χρυσάνθεμα:

"Ο Οκτώβρης περιπλανιόταν στη γη και μοιρολογούσε για τα χαμένα λουλούδια και για τα φύλλα των δένδρων που πέφτανε στη γη, καθώς και για τις ζεστές ημέρες που χάνονταν, και για τα σύννεφα που μαζεύονταν στον ουρανό. Τα χρυσάνθεμα τότε παρακάλεσαν το Θεό να κάμει καλοσύνες για αυτά, και να τα αφήσει ν'ανθίσουν όλον τον Οκτώβρη. Τ'άκουσε ο Θεός και τ'άφησε κοντά του, και τα λέμε (στην Κύπρο) Οκτωβρούδες"." (Δημητρίου Λουκάτου, "Τα φθινοπωρινά)

Ο Φίλιππος Βρετάκος, τέλος, μας αναφέρει σχετικά με τον Οκτώβριο και τον αντίστοιχο (πάνω-κάτω) μήνα Πυανεψίωνα του Αττικού ημερολογίου:

«[ ...] Εις το Αττικόν ημερολόγιον κατείχε την τετάρτην κατά σειράν θέσιν και ελέγετο «Πυανεψιών» ή «Πυανοψιών» (15 Οκτ.-15 Νοεμ.) (εκ του πύανα-έψειν= βράζειν όσπρια) ένεκα της κατ'αυτόν αγομένης εορτής των «Πυανεψίων» εις τιμήν του Απόλλωνος, κατά την οποίαν έβραζαν εντός χύτρας πύανα (κουκκιά) και άλλα όσπρια αναμεμειγμένα με άλευρον και σιτάρι, και τα διένεμον εις φτωχούς εις μνήμην του Θησέως εις ανάμνησιν του εξής, κατά την μυθολογία, γεγονότος: Ο Μίνως, βασιλεύς της Κνωσσού, έστειλε τον υιόν του Ανδρόγεων εις Αθήνας, δια να λάβει μέρος εις τους αρτισυστάτους Παναθηναϊκούς αγώνας. Επειδή όμως ο Ανδρόγεως ενίκησε όλους τους συναγωνιστάς του, ο βασιλεύς των Αθηνών Αιγεύς απέστειλεν αυτόν να αγωνισθή με τον Μαραθώνιον Ταύρον. Κατά τον αγώνα όμως φονεύεται από του Ταύρου, ή, κατ'άλλην εκδοχή υπό συναγωνιστών του, ότε μετέβαινεν εις τας Θήβας, δια να αγωνισθή προς τον Λάϊον.

[...] Κατά την τρίτην φοράν αποστολήν του φόρου αυτού μετέσχε και ο Θησεύς, ο υιός του βασιλέως Αιγέως, τον οποίον η θυγάτηρ του Μίνωος Αριάδνη εβοήθησε να φονεύση τον Μινώταυρον με έναν πέλεκυν και να εξέλθη ζωντανός εκ του Λαβυρίνθου με τον μίτον... [...] Ο Θησεύς, κατά την επιστροφήν του από την Κρήτη μετά το φόνο του Μινωταύρου, από την χαρά του ελησμόνησε να υψώση εις το πλοίον λευκά ιστία αντί των μαύρων και ο πατήρ του Αιγεύς, επειδή ενόμισεν ότι κατεσπαράχθη ο υιός του υπό του Μινωταύρου, ερρίφθη εις την θάλασσαν και επνίγη, η οποία εκ του ονόματός του, ως πιστεύεται, ωνομάσθη "Αιγαίον Πέλαγος". Εις ανάμνησιν, λοιπόν, του γεγονότος τούτου ο Θησεύς την 7ην του Πυανεψιώνος μηνός, καθ'ήν επέστρεψεν εκ Κρήτης, εώρτασε τα "Πυανέψια" εις τιμήν του Απόλλωνος, εορτή κατά την οποίαν έβρασεν εντός χύτρας τα πύανα (όσπρια) που είχαν εναπομείνει και τα έφαγον από κοινού πάντες οι ευρισκόμενοι εις το πλοίον, έκτοτε δε οι Αθηναίοι καθιέρωσαν να εορτάζουν και αυτοί τα "Πυανέψια" εις τιμήν του Θησέως.

[...] Οι Αθηναίοι, με την πάροδον του χρόνου, αφιέρωσαν εις μνήμην των αποθανόντων όλον τον μήνα Πυανεψίωνα και ετέλουν τα "Επιτάφια", δηλ. μνημόσυνα δια τους πεσόντας εις τους πολέμους, κατά τα οποία εξεφωνούντο και επιτάφειοι λόγοι, όπως είναι ο γνωστός "Περικλέους επιτάφιος" του Θουκυδίσου. Παρόμοια με τα "Πυανέψια" μνημόσυνα τελούμε και ημείς σήμερον εις μνήμην των νεκρών μας, με μόνην την διαφοράν ότι, αντί "κολλύβων" από πύανα και άλλα όσπρια των αρχαίων, βράζομεν "στάρι" και το μοιράζομεν εις τους παρευρισκομένους εις το μνημόσυνον, ως τούτο συνήθιζον και οι αρχαίοι." (Φιλίππου Βρετάκου, "Οι δώδεκα μήνες του έτους και αι κυριώτεραι εορταί των")

κουκιά σπέρνω..

Περί κυάμων ο λόγος...

Σήμερα μας καλημέρισε ένας ήλιος χαμογελαστός που, ομολογουμένως, μας είχε λείψει κάμποσες μερούλες... Σα νά'βαλε φρένο η άνοιξη στον ερχομό της φέτος... Εκεί που τα κλαράκια ετοιμάζονταν να πετάζουν καινούρια βλαστάρια κι ανθούς, τους έκοψε τη φόρα με την ξαφνική παγωνιά των ημερών, που μου θύμισε την παροιμία "Μάρτη γδάρτη και κακέ παλουκοκάφτη!".

Βγήκα μια πρωινή βόλτα στον κηπάκο μου και χαιρέτησα τις κουκιές τις ανθισμένες που προσμένουν τις ανοιξιάτικες ηλιαχτίδες για να μεστώσουν, να ανδρώσουν και να δώσουν καρπό.. Χάζευα τον όμορφο ανθό τους.. ζωγραφισμένο με μαύρες κι άσπρες πινελιές..

"Αν κάνει ο Μάρτης τρία νερά κι ο Απρίλης άλλα δύο, να δεις του Μάρτη τα κουκιά, τ'Απρίλη τα σιταράκια, να δεις το γέρο κρίθαρο πως τρέφει τη μουστάκα." λέει μια παροιμία που, τουλάχιστον για το Πήλιο και το κλίμα του, μου κάνει λιγάκι βιαστική! Μάλλον μας ταιριάζει καλύτερα το "Απρίλης, Μάης, τα κουκιά μεστώνουν!"

Πλήθος οι λαϊκές παροιμίες για τα κουκιά:

"Τ' άι Λουκά σπείρε τα κουκιά!"

"Τί κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω!"

"Κουκιά έφαγες και κουκιά μαρτυράς!"

ή "Κουκιά έφαγε, κουκιά μολογάει!"

"Αν μαγειρεύεις τα κουκιά σε πήλινο τσουκάλι, θε να φουσκώσουν τα κουκιά και να χυθεί το λάδι!"

"Όποιος δεν κάθεται καλά και θάλασσα γυρεύει, ο διάβολος του κώλου του κουκιά του μαγειρεύει!"

"Άρρατα θέματα (παραφθορά του "άρρητ' αθέμιτα"), κουκιά μαγειρεμένα!"

Το κουκί, ετυμολογικά προέρχεται από το αρχαίον "κοκκίον", υποκοριστικό του "κόκκος". Στην αρχαιότητα τα κουκιά τα ονόμαζαν κυάμους, εκ του "κύω", "φουσκώνω", λόγω του "φουσκώματος" που προκαλούσε η κατανάλωσή τους. Εξ ου και η "κυάμωση", η επικίνδυνη ασθένεια που προκαλείται από κατανάλωση κυρίως χλωρών κουκιών, ιδιαίτερα σε άτομα που τους λείπει ένα συγκεκριμένο ένζυμο. Ίσως εκεί να οφείλεται κι έλλειψη δημοτικότητας των κουκιών που, σε πολλούς προκαλούν το φόβο της δηλητηρίασης. Παρόλ'αυτά, στα μέρη μας ο κύαμος είναι ένα αρκετά δημοφιλές φυτό που σπέρνουν στους κήπους κυριώς οι παλιοί (οι νεότεροι, γενικότερα, βαριούνται να καλλιεργούν), ίσως επειδή αποτελεί ένα από τα ανθεκτικότερα φυτά ως προς το βαρύ χειμώνα του Πηλίου.

Σύμφωνα, πάντως, με τον Κώστα Μπαζαίο ("100 βότανα, 2000 θεραπείες"), τα λουλούδια κι ο καρπός της κουκιάς θεωρούνται φάρμακο του ουροποιητικού συστήματος, το νερό από το βράσιμο των κουκιών διώχνει τις χιονίστρες και η διατροφή με φρέσκα κουκιά κατεβάζει το ζάχαρο στους διανητικούς. Επίσης, τα εγκαύματα και το ανεμοπύρωμα μπορούν να ανακουφιστούν αν τα πασπαλίζουμε με αλεύρι από κουκιά, ενώ το αφέψημα από λουλούδια κουκιάς βοηθάει σε προβλήματα χολής, σε αρθριτικά, ρευματισμούς, ισχυαλγίες, κολικούς νεφρών, ημικρανίες. Πάντα, βέβαια, με προφυλάξεις λόγω του κινδύνου της κυάμωσης...

Όσο για την έκφραση "Μετρημένα κουκιά" , προέρχεται από το γεγονός ότι στην αρχαία Ελλάδα οι κύαμοι χρησιμοποιούνταν ως κλήροι. "Ο τω κυάμω λαχών", είναι ο εκλεγείς δια κλήρου.

Όπως σημειώνει και το "Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, Liddell-Scott": "Κύαμος..ΙΙ.ο κλήρος δι' ου εν Αθήναις δημόσιοι άρχοντες εξελέγοντο (διότι οι σύροντες λευκούς κυάμους επετύγχανον εν τη εκλογή).."

Πολυσυζητημένη ως προς την ερμηνεία της και η ρήση του μεγάλου Πυθαγόρα περί "κυάμων απέχεσθαι"...

του Άι-Γιαννιού η κουκόφαβα

Σήμερα, τρεις μέρες πριν μας εγκαταλείψει ο Αύγουστος, τιμάται η μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, μνήμη της μέρας του αποκεφαλισμού του.



Εδώ, στο Πήλιο, από την προπαραμονή ξεκινούν οι ετοιμασίες για την κουκόφαβα που μοιράζεται στην εκκλησία την παραμονή το βράδυ ή και ανήμερα το πρωί στους πιστούς. Την προπαραμονή το απόγευμα, λοιπόν, οι επιτρόπισσες και όσες πρόθυμες γυναίκες του χωριού συγκεντρώνονται για να καθαρίσουν τα φουσκωμένα στο νερό κουκιά. Το βράδυ τα αφήνουν και πάλι στο νερό κι από τα ξημερώματα της επομένης αρχίζει η παρασκευή. Όλο το πρωινό τα κουκιά βράζονται σε κατσαρόλια ή και μεγάλα καζάνια, έπειτα τα περνούνε από το μύλο να τα φτιάξουνε πολτό κι ύστερα ξανά τα βάζουν στη φωτιά με κρεμμυδάκι για να πήξει ο χυλός και, τέλος, τα σερβιριστούνε στα κυπελλάκια που θα δοθούν στον κόσμο.



Στη Βυζίτσα, μάλιστα, την παραμονή το βράδυ, μοιράζουν και μαγειρεμένο κατσίκι με ρύζι (που ψήνουν σε μεγάλα τσουκάλια στο προαύλιο του ναού) στους πιστούς. Ανήμερα όμως το πρωί, μετά τη λειτουργία, μοιράζεται μονάχα η κουκόφαβα και μάλιστα αλάδωτη, καθότι η μέρα τούτη είναι μέρα μεγάλης νηστείας για την Ορθοδοξία.

Ο τοπικός μας λαογράφος-ερευνητής, Κώστας Λιάπης, γράφει για τη μέρα αυτή:

"... Γνωστή, τέλος, λαογραφική γιορτή και μέρα αυστηρής νηστείας, κατά την οποία συνηθίζουν οι πηλιορείτες να τρώνε αλάδωτη φάβα -στη Βυζίτσα τη φτιάχνουν και την προσφέρουν δωρεάν στους πιστούς το βράδυ της παραμονής οι επίτροποι της εκκλησιάς που πανηγυρίζει- θεωρείται και η γιορτή της "αποτομής της κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου", γνωστή κυρίως σα γιορτή "του Άι-Γιαννιού του αποκεφαλιστή" όπως χαρακτηριστικά τη λένε οι πηλιορείτες, μεταβάλλοντας "ελαφρά τη καρδία" τον Άγιο από θύμα σε θύτη. Ο Άγιος αυτός θεωρούνταν παλιότερα στο Πήλιο προστάτης των "θερμασμένων", που δεν ήταν άλλοι από αυτούς που υπόφεραν από την ελονοσία, γνωστή καλύτερα ως "θερμασιά". Τί σχέση βρήκε η αφελής λαϊκή πίστη ανάμεσα στον Άι-Γιάννη τον Πρόδρομο και στους "θερμασμένους", για να κάνει τον πρώτο προστάτη των τελευταίων; Η απάντηση είναι πολύ απλή. Κοινό σημείο αναφοράς στάθηκε το ρίγος που ένιωθαν οι θερμασμένοι, κυρίως τον Αύγουστο που η ελονοσία βρισκόταν τα παλιά χρόνια σε ιδιαίτερη έξαρση και στο Πήλιο. Το ίδιο ρίγος που πρέπει να ένιωσε κι ο Άγιος όταν του έκοψαν την τίμια κεφαλή, γεγονός που του έδωσε αλλού και την προσωνυμία "ριγολόγος" ή "ριγανάς".
Την ίδια μέρα, κατά την οποία μάλιστα γίνονται στο Πήλιο αρκετά "νηστίσιμα" πανηγύρια, απαγορεύεται και σήμερα η κατάλυση κάθε ποτού και ιδιαίτερα του μαύρου κρασιού, που θυμίζει το αίμα που χύθηκε κατά τον αποκεφαλισμό του Αγίου."
(Κώστας Λιάπης, "Στο Πήλιο της παράδοσης")

Και, φυσικά, δε θα μπορούσε να μην αναφέρει κι ο γνωστός λαογράφος Γ.Α.Μέγας, πολλά και ενδιαφέροντα για τη μέρα του Άι-Γιαννιού:

"Η σχετική με τον αποκεφαλισμό του Προδρόμου διήγηση της Αγίας Γραφής, έτσι όπως αποτυπώθηκε στις εκκλησιαστικές εικόνες, συγκίνησε βαθύτατα την ψυχή του λαού. Κι η λαϊκή φαντασία που δε γνωρίζει όρια, βλέπει το κεφάλι του Προδρόμου να αναπηδά μέσα στο δίσκο του ηλίου, όταν αυτός ανατέλλει στις 29 Αυγούστου. Όσοι το πιστεύουν αυτό στην Κύπρο (ίσως και αλλού), σηκώνονται πολύ πρωί για να δουν το θέαμα. Το ανοσιούργημα όμως της Ηρωδιάδας έγινε κατά τη λαϊκή πίστη αιτία μεγάλου κακού για την ανθρωπότητα. Οι κακοήθεις πυρετοί που μαστίζουν, κυρίως τον Αύγουστο, τον τόπο μας με τα τρομερά τους ρίγη και τους μεγάλους παροξυσμούς, οφείλονται στην ταραχή που αισθάνθηκε το κεφάλι του καρατομημένου Αγίου. Την αντίληψη αυτή εκφράζουν τα λόγια κάποιου λήμνιου χωρικού:
"Από τότε που αποκεφάλισαν τον Αγιογιάνν' , από τότε έπεσεν η θέρμη στον κόσμο' ταραχκίν του κιφάλ' τ' κι έπισι ταραχή, συνερίγ', παραξ'σμός. Γι'αυτό τ'Αγιογιάνν' τ' Παραξ'σμου είναι για τς θέρμες. Κείνος που θερμαίνεται πάει στον Αγιογιάνν' λάδ', κερί, λίβανο και θυμιάζ'. (Σβέρδια)"
Γι'αυτό κι ο Άγιος αποκαλείται Θερολόγος ή Ριγολόγος, Παροξυσμός ή Κρυαδίτης, και η μνήμη του τιμάται με απόλυτη νηστεία' και έτσι λέγεται και νηστευτής (στην Κορώνη) ή νηστικός (στη Λέσβο). Η νηστεία του συνοδεύεται απ'τηνη απαγόρευση όλων όσα μοιάζουν με το αίμα που έτρεξε από το κεφάλι του. Να οι σχετικές δεισιδαιμονίες, διατυπωμένες από τους ίδιους τους χωρικούς.
"Δεν τρώγουμε μαύρο σταφύλι, μαύρο σύκο, ό,τι μαύρο φρούτο είναι, γιατί το αίμα του Αγίου τα έβαψε. Δεν τρώγουμε ούτε καρύδι, γιατί του έκοψαν το καρύδι όταν τον αποκεφάλισαν. Δεν πιάνουμε μαχαίρι κείνη τη μέρα και το ψωμί το κόβουμε με τα χέρια. (Κίος)"
"Δεν κόβουμε καρπούζι με το μαχαίρι στο πάνω μέρος, να μη ξεκεφαλίζουμ' έτσι τον άι-Γιάννη. Κείν' τη μέρα τίποτα δεν τρώνε' είναι νηστησμάρχης άγιος. (Τελώνια Λέσβου)"
Για εξιλασμό, όσοι πάσχουν από πυρετούς, "τάζουν" στον Άγιο λάδι, λιβάνι, κερί ή πετεινό και κατσίκι, που θυσιάζουν στη γιορτή του. Δεν παραλείπουν και πράξεις που εξασφαλίζουν τη μεταβίβαση της ασθένειας σε δέντρα και άλλα αντικείμενα. Π.χ. στο Αδραμύττι:
"Τον Άι-Γιάννη τον αποκεφαλιστή τον έκαναν τάμα, άλλος πετεινάρ', άλλος κατσικάκ' για τον πυρετό. Πήγαινε μια οικογένεια κι έσφαζε' παίρναν το κεφάλι του πετεινού και το κρεμάγανε σε μια συκιά και τ'αφήνανε κει. Ή κόφτανε μια τρίχα πε τα μαλλιά τς, μια λουρίδα πε το φουστάνι τς και τ'αφήνανε πάνω στο δέντρο, ότ' νά 'τανε' καλύτερα νά 'ναι αλυγαριά. Και το τάμα πού'κανεν ο νοικοκύρ'ς στον Άι-Γιάννη (το πετεινάρ' ή το κατσίκ') δεν τό'τρωγεν ο ίδιος. Άλλοι το τρώγαν ' τ'άφηνεν εκεί κι όποιος τό'βρισκε τό'τρωγε. Ψυχικό ήτανε."

Στην Κορώνη, "την ημέρα που γιορτάζει η χάρη του, όποιος θέλει μετράει μια κλωνιά με τον άγιο Γιάννη, όσο δηλαδή είναι το εικόνισμα του τέμπλου, και τη ζώνει στη μέση του. Κοιμάται με δαύτηνε δυο τρεις βραδιές κι ύστερα τήνε χύνει κερί και την ανάβει στη χάρη του και καίγονται ούλες οι αρρώστιες."
Σε πολλές περιοχές έχουν καθιερωθεί για την υγεία του κοινού πανηγύρια, λιτανείες και παρακλήσεις σε ξωκλήσια ή αγιάσματα που αποβλέπουν στη μνήμη του αποκεφαλισμού του Προδρόμου. Και στον ίδιο σκοπό αποβλέπουν και οι φωτιές που ανάβονται σε μερικούς τόπους, όπως στην Απολλωνιάδα της Προύσας ' "πετιούνταν απάνω απ'τις φωτιές και λέγανε: αφήνουμε τον κακό καιρό και πάμε στον καλόν καιρό. Ανάβανε και σκόρδα και βάζαν στα χέρια τους, για να μη βγάζουν παρανυχίδες".
(Γ.Α.Μέγας, "Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας")

Τέλος, ο Βασίλης Λαμνάτος, μας αναφέρει για τους τσοπάνηδες, εκτός των άλλων:

"Οι τσοπάνηδες τό'χουν σε μεγάλο κακό να φάνε κρέας αυτή τη μέρα. Παθαίνουν τα ζωντανά, λένε, αρρώστιες και ψοφούν." και

".. Οι φωτιές τώρα, π'ανάβει ο λαός μας ανήμερα της γιορτής και τις πηδούν άνθρωποι κάθε ηλικίας, έχουν σαν σκοπό τον καθαρισμό και την προφύλαξη από κάθε κακό κι αρρώστια. Συνήθως, πηδούν τρεις φορές πάνω απ'τη φλόγα, όσα είναι και τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Έτσι, μ'αυτά τα τρισπηδήματα, πιστεύουν πως καθαρίζονται από κάθε βάσανο. "Καίγεται", τους ακούς και λένε, "ό,τι κακό σέρνεις πάνω σου"."
(Βασίλης Λαμνάτος, "Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας")

Υ.Γ. Βλέπε και:  του Άη Γιαννιού η κουκόφαβα (2)