Πέμπτη 11 Νοεμβρίου 2010

Ο Μηνάς, οι λύκοι και τα κακά στόματα!

"Ο Άι Μηνάς εμήνυσε Πούλια μην ξημερώσει
κι ούτε βοσκός εις τα βουνά κι ούτε ζευγάς στσοι κάμπους!"
καθώς, με τη γιορτή του αγίου Μηνά ο χειμώνας στέλνει το πρώτο μήνυμα του ερχομού του, κοινώς τα πρώτα κρύα. Κι αν το καθυστερήσει λίγο, άντε να αναλάβει ο άγιος Φίλιππος στη θέση του, γιατί όπως λένε οι Ηπειρώτες:
"Τ' αϊ-Μηνός εμήνυσα και τ'αϊ-Φιλίππ' αυτού είμαι!"


Σήμερα, του Αγίου Μηνά, λοιπόν..
Όμως, ο Αη-Μηνάς είναι κι ο άγιος "που βοηθάει τους μπιστικούς και διώχνει τ'αγριοζούλαπα απ'τα κοπάδια τους", όπως μας ενημερώνει ο Βασίλης Λαμνάτος.("Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας.") Κι επεξηγεί ο λαογράφος μας Γεώργιος Μέγας ("Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας"):
"Παρετυμολογικά (Μηνάς- μηνώ=παραγγέλω, φανερώνω) πιστεύεται ότι ο άγιος φανερώνει τα κλοπιμαία και γενικά τα χαμένα αντικείμενα. Γι' αυτό και τον επικαλούνται κυρίως οι βοσκοί, για την ανέυρεση των χαμένων προβάτων και την προφύλαξή τους από το στόμα του λύκου. Η γιορτή του είναι μεγάλη για τους τσοπάνηδες. Οι γυναίκες τους την ημέρα αυτή δεν ανοίγουν ψαλίδι' τα δένουν μάλιστα τα ψαλίδια με κλωστή, για να είναι κλειστό και το στόμα του λύκου. Η ενέργεια αυτή επεκτείνεται και στα "κακά στόματα του χωριού"' και αυτά "δένουν" ως εξής:
"Μια γυναίκα παίρνει ένα κομμάτι πανί και μια βελόνα με κλωστή και αρχίζει να περνάει βελονιές εμπρός και σ'άλλες γυναίκες. -Ράβω, ράβω, λέει. -Τί ράβεις; τη ρωτούν. -Ράβω της... το στόμα, απαντάει.""

Και μιας κι αναφερθήκαμε σε παρετυμολογίες, ας αναφερθούμε και σε ετυμολογίες:
μηνώ, εκ του μηνύωαποκαλύπτω μυστικό, φανερώνω, προδίδω, ποιώ τι γνωστόν, αναγγέλω, διακηρύττω, δεικνύω (εξ ου και μηνυτής= ο φέρων εις το φως, αποκαλύπτων, καταμηνύων) ["Μέγα Λεξικόν της ελληνικής Γλώσσης", Liddell-Scott]
Αλλά μηνάς σημαίνει και μήνη, δηλαδή "σελήνη, ιδιαίτερα κατά τας πρώτας ή τελευταίας ημέρας της φάσεως αυτής" για αυτό και ο μήνας (μην) ουσιαστικά σημαίνει"το χρονικόν διάστημα καθ' ο η σελήνη διαγράφει την τροχιά της πραγματοποιούσα μίαν περιφοράν περί την γην".["Μέγα Λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης", Δ.Δημητράκου], το οποίον "μήνη" (καθώς και το κύριο όνομα "Μηνάς", εκ του μένος), η Άννα Τζιροπούλου ("Ο εν τη λέξει λόγος") ετυμολογεί: "Μήνη, η σελήνη, εκ του μένος (=φρένες, πνεύμα), "μετρώ", ως μέτρον του μηνός."
Το "Ετυμολογικόν Μέγα" αναφέρει: " μην (μήνας) γίνεται από του μήνη, ο σημαίνει τη σελήνην' δια αυτής γαρ τελειούται ο μην.[...] Το δε μήνη, ή από του μήνις, ο σημαίνει την οργήν' αυτή γαρ το πάθος ανάπτουσιν' ή από του μη μένειν εν τω αυτώ, αλλά ποτέ μεν μειούσθαι, ποτέ δε αύξεσθαι."

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου