αγκινάρες με τ'αγκάθια..

Σήμερα μάζεψα τις τελευταίες... Εντάξει, έχει και κανα-δυο κούτσικες ακόμη, αλλά δεν περιμένω και πολλά πράγματα τέτοια εποχή! Καιρό ήθελα να γράψω για τούτες τις αγκαθωτές πριγκιπέσσες αλλά δε μου καθότανε ο χρόνος! Όπως και να το κάνεις, είναι ένα φυτό ιδιαίτερο. "Να τη δεις να φοβηθείς, να τη φας να γλυκαθείς!" λέει το αίνιγμα. Κι όντως, η γλύκα της είναι απρόβλεπτη για κάποιον που πρωτοσυναντά το αγριεμένο κι αγκαθωτό της παρουσιαστικό! Μπορεί σε κάποιους να μην αρέσει, αλλά εκείνοι που την προτιμούν, τη λατρεύουν!

Εδώ, στο Πήλιο, τη μαγειρεύουν συνήθως με κουκιά. Να πω την αλήθεια, ποτέ δεν την έφτιαξα έτσι, κι ούτε σκοπεύω. Νομίζω ότι χάνεται όλη η ξεχωριστή διακριτική γεύση της μέσα στην "κουκίλα". Κι επειδή με το νά'χεις πολλές και διάσπαρτες ρίζες στο γενεαλογικό σου, υπάρχει μια γενικότερη ποικιλία στις οπτικές, ακόμη και τις γαστρονομικές, έμαθα να τις λατρεύω αλά πολίτα, αλλά και ως σαλατικό με λαδολέμονο!
Όσο για την παλαιά ονομασία της, ακόμη κι ο Αθήναιος (2ος-3ος αι.μ.Χ.) στους "Δειπνοσοφιστές" του είχε τους προβληματισμούς του: "Κινάρα (αγκινάρα). Ταύτην ο Σοφοκλής εις τας "Κολχίδας" την ονομάζει "κυνάραν", εις δε τον "Φοίνικα""κύναρον", δια του "υ" δήλονότι: "Κύναρος αγκαθωτή γεμίζει όλον τον αγρόν". [...] Ο δε Δίδυμος ο Γραμματικός εξηγών την παρά τω Σοφοκλεί απαντώσα λέξη"Κύναρος άκανθα" λέγει: "Μήπως τέλος πάντων εννοεί τον κυνόσβατον, επειδή το φυτόν τούτο είναι τραχύ και ακανθώδες. Διότι και η Πυθία το ωνόμασε "ξύλινην κύνα" (ξύλινη σκύλα). Ο Λοκρός δηλαδή αφού έλαβε χρησμόν, εκεί να κτίζη πόλιν, όπου ήθελε δαγκασθή υπό ξύλινης σκύλας, καταξεσχισθείς εις τας κνήμας του υπό κυνοσβάτου έκτισεν την πόλιν." Ο δε κυνόσβατος είναι φυτόν μεταξύ θάμνου και δέντρου, όπως λέγει ο Θεόφραστος, και έχει καρπόν ερυθρόν παραπλήσιον με το ρόιδο [...]".  

Πάντως σίγουρα, όπως μας πληροφορεί, από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου κι ύστερα η αγκινάρα ονομάζεται κινάρα και είναι το αυτό φυτό. Συμπληρώνει δε: "Ο δε Πτολεμαίος ο Ευεργέτης [...] γράφει.... "Επειδή δε εις τα μέρη εκείνα γίνονται πολλαί κινάραι (αγκινάρες), πάντες οι συνακολουθούντες ημάς στρατιώται κόπτοντες τας εχρησιμοποίουν προς τροφήν και, αφού τας απεγύμνωναν από τας ακάνθας, προσέφερον και εις ημάς".

Η αγκινάρα και το ακόμη πιο άγριο ξαδερφάκι της, το γαϊδουράγκαθο [ή, αρχαϊστί -για όποιον ενδιαφέρεται- ονόπορδον (όνος+πορδή), καθώς ο Άνθιμος Γαζής ("Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης") καταγράφει "Ονόπορδον (πέρδω): Φυτόν τι, είδος αγριοκυναρίας", αλλά και το περίφημο Liddell-Scott ("Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης") σημειώνει: "Ονόπορδον: "είδος ακάνθου, ην όταν φάγωσιν οι όνοι πέρδονται, κατά τον Πλίνιον"], συγκαταλέγονται στα πολυτιμότατα φυτά-βοτάνια του φαρμακείου της φύσης, κυρίως διότι προστατεύουν το ήπαρ και την καρδιά, αλλά και για πλήθος άλλες θεραπευτικές τους ιδιότητες.

Συγκεκριμένα για το γαϊδουράγκαθο (το οποίο έμαθα πως τρώγεται ωμό και τρυφερό και θέλω να το δοκιμάσω!) ο Κώστας Μπαζαίος ("100 βότανα, 2000 θεραπείες"), καταγράφει, μεταξύ άλλων:
> Χολαγωγό που συνίσταται σε κάθε αρρώστια του ήπατος.
> Τονωτικό για εξασθενημένους από διαλείποντες πυρετούς.
> Αιμοστατικό σε ρινορραγία, βαριά έμμηνα, πληγές.
Αλλά και: "Η λαϊκή θεραπευτική χρησιμοποιεί το αφέψημά του ως αποχρεμπτικό, εμετικό, εφιδρωτικό, αντιπυρετικό και ταινιοκτόνο.", "Ο Culpepper συνιστούσε το έγχυμα από φρέσκια ρίζα και σπόρους για το θρυμματισμό και την απομάκρυνση της πέτρας ουρικού οξέος από τα νεφρά και για υδρωπικία....", "Ο Μ.Μεσσεγκέ το θεωρεί αποτελεσματικό φάρμακο για πολλά είδη αλλεργίας, για τη ναυτία, για το άσθμα, για την αλλεργική καταρροή...". Θεωρείται ότι "δυναμώνει τα κύρια όργανα του σώματος' μυαλό, καρδιά, νεφρά, συκώτι, στομάχι, πνεύμονες" και "καθαρίζει τον οργανισμό από μολυσματικούς παράγοντες". Επίσης, "Τα φύλλα του ξεραμένα και σε μορφή σκόνης συνιστώνται στις μητέρες που θηλάζουν για περισσότερη γαλακτοφορία και στα παιδιά με παράσιτα εντέρου", ενώ για το "κακό σπυρί" "οι πρακτικοί βοτανολόγοι κοπανάνε ρίζες γαϊδουράγκαθων, τις βάζουν στο σπυρί, το δένουν με γάζα 4-5 ώρες, για να ωριμάσει και ν'ανοίξει." Αυτά και τόσα άλλα....για ένα αγριάγκαθο που όταν ανθίζει, προβάλλει όλη την κρυμμένη του εξωτική ομορφιά....

όπως κι η πιο πριγκιπική ξαδέρφη του, η αγκινάρα...