κουκιά σπέρνω..

Περί κυάμων ο λόγος...

Σήμερα μας καλημέρισε ένας ήλιος χαμογελαστός που, ομολογουμένως, μας είχε λείψει κάμποσες μερούλες... Σα νά'βαλε φρένο η άνοιξη στον ερχομό της φέτος... Εκεί που τα κλαράκια ετοιμάζονταν να πετάζουν καινούρια βλαστάρια κι ανθούς, τους έκοψε τη φόρα με την ξαφνική παγωνιά των ημερών, που μου θύμισε την παροιμία "Μάρτη γδάρτη και κακέ παλουκοκάφτη!".

Βγήκα μια πρωινή βόλτα στον κηπάκο μου και χαιρέτησα τις κουκιές τις ανθισμένες που προσμένουν τις ανοιξιάτικες ηλιαχτίδες για να μεστώσουν, να ανδρώσουν και να δώσουν καρπό.. Χάζευα τον όμορφο ανθό τους.. ζωγραφισμένο με μαύρες κι άσπρες πινελιές..

"Αν κάνει ο Μάρτης τρία νερά κι ο Απρίλης άλλα δύο, να δεις του Μάρτη τα κουκιά, τ'Απρίλη τα σιταράκια, να δεις το γέρο κρίθαρο πως τρέφει τη μουστάκα." λέει μια παροιμία που, τουλάχιστον για το Πήλιο και το κλίμα του, μου κάνει λιγάκι βιαστική! Μάλλον μας ταιριάζει καλύτερα το "Απρίλης, Μάης, τα κουκιά μεστώνουν!"

Πλήθος οι λαϊκές παροιμίες για τα κουκιά:

"Τ' άι Λουκά σπείρε τα κουκιά!"

"Τί κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω!"

"Κουκιά έφαγες και κουκιά μαρτυράς!"

ή "Κουκιά έφαγε, κουκιά μολογάει!"

"Αν μαγειρεύεις τα κουκιά σε πήλινο τσουκάλι, θε να φουσκώσουν τα κουκιά και να χυθεί το λάδι!"

"Όποιος δεν κάθεται καλά και θάλασσα γυρεύει, ο διάβολος του κώλου του κουκιά του μαγειρεύει!"

"Άρρατα θέματα (παραφθορά του "άρρητ' αθέμιτα"), κουκιά μαγειρεμένα!"

Το κουκί, ετυμολογικά προέρχεται από το αρχαίον "κοκκίον", υποκοριστικό του "κόκκος". Στην αρχαιότητα τα κουκιά τα ονόμαζαν κυάμους, εκ του "κύω", "φουσκώνω", λόγω του "φουσκώματος" που προκαλούσε η κατανάλωσή τους. Εξ ου και η "κυάμωση", η επικίνδυνη ασθένεια που προκαλείται από κατανάλωση κυρίως χλωρών κουκιών, ιδιαίτερα σε άτομα που τους λείπει ένα συγκεκριμένο ένζυμο. Ίσως εκεί να οφείλεται κι έλλειψη δημοτικότητας των κουκιών που, σε πολλούς προκαλούν το φόβο της δηλητηρίασης. Παρόλ'αυτά, στα μέρη μας ο κύαμος είναι ένα αρκετά δημοφιλές φυτό που σπέρνουν στους κήπους κυριώς οι παλιοί (οι νεότεροι, γενικότερα, βαριούνται να καλλιεργούν), ίσως επειδή αποτελεί ένα από τα ανθεκτικότερα φυτά ως προς το βαρύ χειμώνα του Πηλίου.

Σύμφωνα, πάντως, με τον Κώστα Μπαζαίο ("100 βότανα, 2000 θεραπείες"), τα λουλούδια κι ο καρπός της κουκιάς θεωρούνται φάρμακο του ουροποιητικού συστήματος, το νερό από το βράσιμο των κουκιών διώχνει τις χιονίστρες και η διατροφή με φρέσκα κουκιά κατεβάζει το ζάχαρο στους διανητικούς. Επίσης, τα εγκαύματα και το ανεμοπύρωμα μπορούν να ανακουφιστούν αν τα πασπαλίζουμε με αλεύρι από κουκιά, ενώ το αφέψημα από λουλούδια κουκιάς βοηθάει σε προβλήματα χολής, σε αρθριτικά, ρευματισμούς, ισχυαλγίες, κολικούς νεφρών, ημικρανίες. Πάντα, βέβαια, με προφυλάξεις λόγω του κινδύνου της κυάμωσης...

Όσο για την έκφραση "Μετρημένα κουκιά" , προέρχεται από το γεγονός ότι στην αρχαία Ελλάδα οι κύαμοι χρησιμοποιούνταν ως κλήροι. "Ο τω κυάμω λαχών", είναι ο εκλεγείς δια κλήρου.

Όπως σημειώνει και το "Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, Liddell-Scott": "Κύαμος..ΙΙ.ο κλήρος δι' ου εν Αθήναις δημόσιοι άρχοντες εξελέγοντο (διότι οι σύροντες λευκούς κυάμους επετύγχανον εν τη εκλογή).."

Πολυσυζητημένη ως προς την ερμηνεία της και η ρήση του μεγάλου Πυθαγόρα περί "κυάμων απέχεσθαι"...