Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2019

μη λησμονάτε τη χώρα μου...


του Οδυσσέα Ελύτη

(αποσπάσματα από το "Άξιον Εστί"...)


Τον πλούτο δεν έδωκες ποτέ σε μένα
τον ολοένα ερημούμενο από τις φυλές των Hπείρων
και απ' αυτές πάλι αλαζονικά, ολοένα, δοξαζόμενο!
Έλαβε τον Βότρυ ο Βορράς
και τον Στάχυ ο Νότος
τη φορά του ανέμου εξαγοράζοντας
και των δέντρων τον κάματο δύο και τρεις φορές
ανόσια εξαργυρώνοντας.
Άλλο εγώ,
πάρεξ το θυμάρι στην καρφίδα του ήλιου δεν εγνώρισα
και πάρεξ
τη σταγόνα του νερού στ' άκοπα γένια μου δεν ένιωσα
μα τραχύ το μάγουλο έθεσα στο τραχύτερο της πέτρας
αιώνες κι αιώνες.
Eκοιμήθηκα πάνω στην έγνοια της αυριανής ημέρας
όπως ο στρατιώτης επάνω στο τουφέκι του.
Και τα ελέη της νύχτας ερεύνησα
όπως ο ασκητής το Θεό του.
Από τον ιδρώτα μου έδεσαν διαμάντι
και στα κρυφά μου αντικαταστήσανε
την παρθένα του βλέμματος.
Εζυγίσανε τη χαρά μου και τη βρήκανε, λέει, μικρή
και την πατήσανε χάμου σαν έντομο.
Τη χαρά μου χάμου πατήσανε και στην πέτρα μέσα την κλείσανε
και στερνά την πέτρα μου αφήσανε
τρομερή ζωγραφιά μου.
Με πελέκι βαρύ τη χτυπούν, με σκαρπέλο σκληρό την τρυπούν,
με καλέμι πικρό τη χαράζουν, την πέτρα μου.
Κι όσο τρώει την ύλη ο καιρός, τόσo βγαίνει πιο καθαρός
ο χρησμός απ' την όψη μου:

ΤΗΝ ΟΡΓΗ ΤΩΝ ΝEKPΩN ΝΑ ΦΟΒΑΣΤΕ
ΚΑΙ ΤΩN ΒΡAXΩΝ Τ' ΑΓΑΛΜΑΤΑ!


[...]Τότε ο Λευτέρης, που τύλιγε παρέκει τσιγάρο, καρτερικά, σαν να 'χε πάρει απάνω του την ανημπόρια ολάκερης της Οικουμένης, γύρισε και «Λοχία» είπε «τι βαρυγκομάς; Αυτοί πού ναι ταγμένοι για τη ρέγγα και το χαλβά, σ' αυτά πάντοτε θα ξαναγυρίζουν. Και οι άλλοι στα δεφτέρια τους που δεν έχουνε τελειωμό, και οι άλλοι στα κρεβάτια τους τα μαλακά που τα στρώνουν μα δεν τα ορίζουν. Αλλά κάτεχε ότι μονάχα κείνος που παλεύει το σκοτάδι μέσα του θα 'χει μεθαύριο μερτικό δικό του στον ήλιο». Και ο Ζώης: «Τι λοιπόν, θαρρείς ότι δεν έχω κι εγώ γυναίκα και χωράφια και βάσανα της καρδιάς που κάθομαι και φυλάγω δωνά στις εξορίες;» Του αποκρίθηκε ο Λευτέρης: «Αυτά που δεν αγαπά κανείς, αυτά, λοχία μου, να φοβάται, τι τα 'χει από τα πριν χαμένα κι ας τα σφίγγει όσο θέλει απάνω του. Αλλά τα πράγματα της καρδιάς τρόπος δεν είναι να χαθούν, έννοια σου, και γι' αυτά οι εξορίες δουλεύουν. Αργά-γρήγορα κείνοι που είναι ναν τα βρουν, θαν τα βρουν». Πάλι ρώτησε ο λοχίας ο Ζώης: «Και ποιος λες τάχα του λόγου σου ότι θαν τα βρει;» Τότε ο Λευτέρης, αργά, δείχνοντας με το δάχτυλο: «Εσύ κι εγώ κι ό,τι άλλο δείξει, αδερφέ μου, η ώρα ετούτη που μας ακούει». [...]


Τα θεμέλιά μου στα βουνά
και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους
και πάνω τους η μνήμη καίει
άκαυτη βάτος.
Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω.
Ταράζεται ο καιρός
κι απ' τα πόδια τις μέρες κρεμάζει
αδειάζοντας με πάταγο τα οστά των ταπεινωμένων.
Ποιοι, πώς, πότε ανέβηκαν την άβυσσο;
Ποιες, ποιων, πόσων οι στρατιές;
Τ' ουρανού το πρόσωπο γυρίζει κι οι εχθροί μου έφυγαν μακριά.
Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω.
Εσύ μόνη απ' τη φτέρνα τον άντρα γνωρίζεις
Εσύ μόνη απ' την κόψη της πέτρας μιλάς
Εσύ την όψη των αγίων οξύνεις
κι εσύ στου νερού των αιώνων την άκρη σύρεις
πασχαλιάν αναστάσιμη!
Αγγίζεις το νου μου και πονεί το βρέφος της Άνοιξης!
Τιμωρείς το χέρι μου και στα σκότη λευκαίνεται!
Πάντα πάντα περνάς τη φωτιά για να φτάσεις τη λάμψη.
Πάντα πάντα τη λάμψη περνάς
για να φτάσεις ψηλά τα βουνά τα χιονόδοξα.
Όμως τι τα βουνά; Ποιος και τι στα βουνά;
Τα θεμέλιά μου στα βουνά
και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους
και πάνω τους η μνήμη καίει
άκαυτη βάτος!
[...]


Ήρθαν
ντυμένοι «φίλοι»
αμέτρητες φορές οι εχθροί μου
το παμπάλαιο χώμα πατώντας.
Και το χώμα δεν έδεσε ποτέ με τη φτέρνα τους.
Έφεραν
τον Σοφό, τον Οικιστή και το Γεωμέτρη
Βίβλους γραμμάτων και αριθμών
την πάσα Υποταγή και Δύναμη
το παμπάλαιο φως εξουσιάζοντας.
Και το φως δεν έδεσε ποτέ με τη σκέπη τους.
Ούτε μέλισσα καν δε γελάστηκε το χρυσό ν' αρχινίσει παιχνίδι∙
ούτε ζέφυρος καν, τις λευκές να φουσκώσει ποδιές.
Έστησαν και θεμέλιωσαν
στις κορφές, στις κοιλάδες, στα πόρτα
πύργους κραταιούς κι επαύλεις
ξύλα κι άλλα πλεούμενα
τους Νόμους, τους θεσπίζοντας τα καλά και συμφέροντα
στο παμπάλαιο μέτρο εφαρμόζοντας.
Και το μέτρο δεν έδεσε ποτέ με τη σκέψη τους.
Ούτε καν ένα χνάρι θεού στην ψυχή τους σημάδι δεν άφησε∙
ούτε καν ένα βλέμμα ξωθιάς τη μιλιά τους δεν είπε να πάρει.
Έφτασαν
ντυμένοι «φίλοι»
αμέτρητες φορές οι εχθροί μου
τα παμπάλαια δώρα προσφέροντας.
Και τα δώρα τους άλλα δεν ήτανε
παρά μόνο σίδερο και φωτιά.
Στ' ανοιχτά που καρτέραγαν δάχτυλα
μόνον όπλα και σίδερο και φωτιά.
Μόνον όπλα και σίδερο και φωτιά.


Ήρθαν με τα χρυσά σιρίτια
τα πετεινά του Βορρά και της Ανατολής τα θηρία!
Και τη σάρκα μου στα δύο μοιράζοντας
και στερνά στο συκώτι μου επάνω ερίζοντας
έφυγαν.
«Γι' αυτούς» είπαν «ο καπνός της θυσίας
και για μας της φήμης ο καπνός
αμήν».
Και την ηχώ σταλμένη από τα περασμένα
όλοι ακούσαμε και γνωρίσαμε.
Την ηχώ γνωρίσαμε και ξανά
με στεγνή φωνή τραγουδήσαμε:
Για μας, για μας το ματωμένο σίδερο
και η τριπλά εργασμένη προδοσία.
Για μας η αυγή στο χάλκωμα
και τα δόντια τα σφιγμένα ως την ώρα την ύστερη
ο δόλος και τ' αόρατο γάγγαμο.
Για μας το σύρσιμο στη γης
ο κρυφός όρκος μες στα σκοτεινά
των ματιών η απονιά
και η ποτέ καμιά, καμιά ποτέ Ανταπόδοση.
Αδελφοί μάς εγέλασαν!
«Γι' αυτούς» είπαν, «ο καπνός της θυσίας
και για μας της φήμης ο καπνός
αμήν».
Αλλά συ μες στο χέρι μας το λύχνο του άστρου
με το λόγο σου άναψες, του αθώου στόμα
θύρα της Παράδεισος!
Την ισχύ του καπνού στο μέλλον βλέπουμε
της πνοής σου παίγνιο
και το κράτος και τη βασιλεία του!
[...]


Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ * και μυρσίνη συ δοξαστική
μη παρακαλώ σας μη * λησμονάτε τη χώρα μου!
Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά * στα ηφαίστεια κλήματα σειρά
και τα σπίτια πιο λευκά * στου γλαυκού το γειτόνεμα!
Της Ασίας αν αγγίζει από τη μια * της Ευρώπης λίγο αν ακουμπά
στον αιθέρα στέκει να * και στη θάλασσα μόνη της!
Και δεν είναι μήτε ξένου λογισμός * και δικού της μήτε αγάπη μια
μόνο πένθος αχ παντού * και το φως ανελέητο!
Τα πικρά μου χέρια με τον Κεραυνό * τα γυρίζω πίσω απ' τον Καιρό
τους παλιούς φίλους καλώ * με φοβέρες και μ' αίματα!
Μα 'χουν όλα τα αίματα ξαντιμεθεί * κι οι φοβέρες αχ λατομηθεί
και στον έναν ο άλλος  μπαίνουν * εναντίον οι άνεμοι!
Της Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ * και μυρσίνη συ δοξαστική
μη παρακαλώ σας μη * λησμονάτε τη χώρα μου!
[...]


Αυτός είναι
ο πάντοτε αφανής δικός μας Ιούδας!
Θύρες επτά τον καλύπτουνε
και στρατιές επτά παχύνονται στη διακονία του.
Μηχανές αέρος τον απάγουνε
και βαρύν από γούνα και ταρταρούγα
στα Ηλύσια μέσα και στους Λευκούς Οίκους τον αποθέτουνε.
Και γλώσσα καμιά δεν έχει, επειδή όλες δικές του -
Και γυναίκα καμιά, επειδή όλες δικές του -
ο Παντοδύναμος!
Θαυμάζουν οι αφελείς
και σιμά στη λάμψη του κρυστάλλου χαμογελούν οι μαυροφορεμένοι
και σκιρτούν των άντρων του Λυκαβηττού
οι ημίγυμνες τίγρισσες!
Αλλά πόρος κανείς για να περάσει ο ήλιος τη φήμη του στο μέλλον
Και ημέρα Κρίσεως καμιά, επειδή
εμείς αδελφοί, εμείς η μέρα της Κρίσεως
και δικό μας το χέρι που θ' αποθεωθεί -
καταπρόσωπο ρίχνοντας τα αργύρια!
[...]


Όπου, φωνάζω, και να βρίσκεστε, αδελφοί
όπου και να πατεί το πόδι σας
ανοίξετε μια βρύση
τη δική σας βρύση του Μαυρογένη.
Καλό το νερό
και πέτρινο το χέρι του μεσημεριού
που κρατεί τον ήλιο στην ανοιχτή παλάμη του.
Δροσερός ο κρουνός θ' αγαλλιάσω.
Η λαλιά που δεν ξέρει από ψέμα
μεγαλόφωνα το νου μου ν' απαγγείλει
ευανάγνωστα να γίνουν τα σωθικά μου.
Δεν μπορώ
η αγχόνη τα δέντρα μου εξουθένωσε
και τα μάτια μαυρίζουν.
Δεν αντέχω
και τα σταυροδρόμια που ήξερα έγιναν αδιέξοδα.
Σελδζούκοι ροπαλοφόροι καραδοκούν.
Χαγάνοι ορνεοκέφαλοι βυσσοδομούν.
Σκυλοκοίτες και νεκρόσιτοι κι ερεβομανείς
κοπροκρατουν το μέλλον.
Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί
όπου και να θολώνει ο νους σας
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
Η λαλιά που δεν ξέρει από ψέμα
θ' αναπαύσει το πρόσωπο του μαρτυρίου
με το λίγο βάμμα του γλαυκού στα χείλη.
Καλό το νερό
και πέτρινο το χέρι του μεσημεριού
που κρατεί τον ήλιο στην ανοιχτή παλάμη του.
Όπου και να πατεί το πόδι σας, φωνάζω
ανοίξετε, αδελφοί
μία βρύση ανοίξετε
τη δική σας βρύση του Μαυρογένη!
[...]



10 σχόλια:

  1. Καθόλου τυχαίες οι σημερινές σου αναφορές σε έναν Εθνικό Ποιητή Όλγα μου και δικαιωματικά.
    Αναφορές σε μεγάλες στιγμές αλλά και σε εποχές που ο Ελληνικός Λαός είχε άλλη αντίληψη, άλλη κοινωνική συνείδηση, άλλες αξίες.
    Εδώ και καιρό, "επιστημονικά", οι συνειδήσεις άλλαξαν, τα πάντα χωνεύονται πλέον και η ιστορία ξαναγράφεται.
    Παρ όλα αυτά "δεν θα πεθάνουμε ποτέ κουφάλα νεκροθάφτη"

    Την καλησπέρα και τις ευχές μου Όλγα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Έτσι καθώς φεύγει ο Γενάρης βροχερός και καταθλιπτικός συντροφιά δίπλα στο τζάκι με τον Ελύτη. Κάτω απ’το βάρος μια ιστορικής περιπέτειας του ελληνισμού, επίκαιρος όσο ποτέ. Διαχρονικός ο λόγος του, καίριος, βαθιά ποιητικός με μια γλώσσα σφυρηλατημένη, ποτισμένη από την Ελληνική μνήμη.
    Πως συνταίριαξε ο Ελύτης τη μνήμη, την παράδοση, την υμνογραφία με την ιστορία του τόπου και τη μοίρα της Ελλάδας! Πως άντλησε δύναμη μέσα απ΄την αδικία νιώθοντας την ανάγκη για μια δέηση για τα πάθη του λαού!
    Στόχος η εθνική συνείδηση, η διαμαρτυρία της εκμετάλλευσης, της ταπείνωσης της υποταγής που στέρησαν απ’το λαό την ελπίδα.
    Το " Άξιον Εστί" συναντήθηκε με τα αισθήματα του λαού που ξέρει να τραγουδά ότι αγαπάει.
    60 χρόνια μετά επίκαιρος όσο ποτέ.
    Αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας, μόνο όταν θυμάται υπάρχει στ’αλήθεια.
    Όλγα καλό ξημέρωμα....καλή αυριανή!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. "Οπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί,/ όπου και να θολώνει ο νους σας/ μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό/ και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη",
    γράφει σε ένα σημείο του "Άξιον εστί" ο Ελύτης.

    Και μαζί μ' αυτούς ο οποιοσδήποτε άλλος αν το έλεγε αυτό θα πρόσθετε "και μνημονεύετε Οδυσσέα Ελύτη"..

    Είδες, φιρικάκι; Κάποια πράγματα θεωρώντας τα δεδομένα, κλασικά, τα αδικούμε μη φερνοντάς τα συχνότερα στο προσκήνιο. Κι έχουν τόση δύναμη!..

    Φιλιά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πρέπει να βάλω στα σποράκια μου μια εργασία για την ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας, έτσι μου είπαν...
    Όμορφο κελάηδησε το πουλάκι σήμερα :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Τι έχει περάσει αυτός ο τόπος!! Αναφορές στο ελληνικό πνεύμα και την αθάνατη ελληνική ψυχή. Τη χάσαμε άραγε; Ή ξεχάσαμε τα ποιήματά μας;
    Όμορφη συγκινητική ανάρτηση επίκαιρη όπως και το Άξιον Εστί
    Καλημέρα σου Όλγα μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Γιάννη μου, καλημέρα! Δυστυχώς, συμφωνώ πως "Εδώ και καιρό, "επιστημονικά", οι συνειδήσεις άλλαξαν, τα πάντα χωνεύονται πλέον και η ιστορία ξαναγράφεται." Ελπίζω, όμως, πως ο Ελληνικός λαός, βαθιά μέσα του γνωρίζει τις αξίες του αυτές και πρέπει να τις "ενθυμηθεί" τρόπον τινά... Και, ευτυχώς, συμφωνώ: "δεν θα πεθάνουμε ποτέ κουφάλα νεκροθάφτη"!!!!!

    Νά'σαι καλά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αννίκα μου, απλά συμφωνώ με τα λεγόμενά σου..

    Διαχρονικός ο λόγος του κι επίκαιρος!...

    Ναι, μόνο όταν θυμάται υπάρχει στ'αλήθεια... για αυτό και πολεμάνε τόσο το θυμητικό μας..

    Καλή σου μέρα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Έχεις δίκιο, Διονύση μου... Τα θεωρούμε δεδομένα και τα προσπερνάμε, ενώ έχουν τόση δύναμη...

    Καλή σου μέρα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Τί εργασία σκέφτεται να τους βάλει η Ξανθιά θεά;;;!

    Χαιρομαι που δεν πέρασε απαρατήρητο το πουλάκι!!!

    Καλημερονύχτες, Μάνια μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Δυστυχώς, Άννα μου, ξεχνάμε εύκολα, τό'χουμε αυτό το κουσούρι! Αλλά, ευτυχώς, ενίοτε ξαναθυμόμαστε και "σώζουμε όσα δε σώζονται;"! Άντε να δούμε...

    Καλή σου μέρα, Αννούλα μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή