Κι όμως, δεν ήταν το τελευταίο... (περί γαϊδάρων ουχί διπόδων)

Όταν πριν δυο χρόνια έγραφα για το τελευταίο γαϊδουράκι... της γειτονιάς μας, η αλήθεια είναι πως δε φανταζόμουνα πως δυο χρόνια μετά στη γειτονιά θα ηχούσε ξανά το γνωστό μακρόσυρτο χαρακτηριστικό γκάρισμα από έναν καινουριοφερμένο γαϊδουράκο και, μάλιστα, τον δικό μου! Όχι πως δε θα τό'θελα.. πάντα ήθελα ένα γαϊδουράκο.. μα δεν είναι εύκολα πράγματα αυτά, όταν ούτε στάβλο έχεις, ούτε από τούτα τα ζουμπεράκια γνωρίζεις, ούτε έχεις έναν άνθρωπο να τον φροντίζει έτσι και πρέπει να φύγεις ταξίδι. Φέτος, όμως, που πολλά καινούρια κι απρόοπτα μού'φερε η χρονιά, λίγο πριν βγει, για να παραδώσει τη σκυτάλη στον καινούριο χρόνο, μου χάρισε κι ένα γαϊδουράκι! Κυριολεκτικά το "χάρισε", κυριολεκτικότατα! Μιας και τούτο το γαϊδουράκι, ταλαιπωρημένο, νηστικό, χτυπημένο, κανόνισαν οι Μοίρες να βρεθεί στο δρόμο μου.. μιας κι ο ιδιοκτήτης του, όχι μόνο νευρίαζε και τά'βαζε μαζί του, αλλά ήθελε και με την πρώτη ευκαιρία να το ξεφορτωθεί! "Θα τον κάνω, θα τον δείξω!!!" φώναζε αγριεμένα.. "Τί σου φταίει ο κακομοίρης; Άσ'τον ήσυχο! Αφού σε νευριάζει τόσο, δώσ'τον μου εμένα!" μπήκα μπροστά να προστατεύσω το γάιδαρο! Η αλήθεια είναι ότι δεν περίμενα να ακούσω απλά ένα "Τον θες; Πάρ'τον!" κι έτσι να βρεθεί στην κατοχή μου!

Έτσι λοιπόν, ένα μεσημεράκι, που αναβλήθηκαν απρόσμενα κάποιες υποχρεώσεις και καταλήξαμε σε μίνι εκδρομούλα για τσιπουράκι παραλιακό, απόχτησα ένα γάιδαρο! Δε συζητάω πως από τη χαρά μου έκανα σα μικρό παιδί! Βέβαια, η αγωνία μ'είχε ζώσει.. να βρούμε τρόπο να τον μεταφέρουμε, πριν γινει καμιά στραβή κι αλλάξει γνώμη ο ιδιοκτήτης! Οπότε δυο μέρες μετά, βρέθηκα σ'ένα προπολεμικό αγροτικό με ψηλά κάγκελα, με το γάιδαρο τρομοκρατημένο -όχι περισσότερο από μένα που έτρεμα μην πέσει- να ισορροπεί πασχίζοντας μέσα, τη νύχτα νά'χει σκεπάσει τα πάντα κι εμάς να μην τολμούμε να ξεπεράσουμε τα τριάντα χιλιόμετρα.. Ε, δυόμιση ώρες μετά, φτάσαμε επιτέλους σώοι στα λημέρια μας και με τα χίλια ζόρια τον κατεβάσαμε στην καινούρια του γειτονιά!

Μια μέρα ήταν αρκετή για να πεισθεί ο γάιδαρος ότι βρέθηκε στον Παράδεισο! Ελεύθερος σ'ένα περιφραγμένο οικοπεδάκι γεμάτο φρέσκο χορτάρι, στοίβες ξερό τριφύλλι "πολυτελείας" στη γωνιά, μια λεκάνη γεμάτη πίτουρα και κριθάρι, μια κλούβα μήλα για επιδόρπιο κι άφθονο δροσερό νερό! Για το μόνο που δεν είχε πεισθεί είναι πως δε θα ξανάτρωγε ξύλο -αλλά τούτο, δυστυχώς, θέλει χρόνο για να το ξεπεράσει- κι όποτε άπλωνα το χέρι να τον χαϊδέψω, τίναζε τρομοκρατημένος το κεφάλι του! Κατά τ'άλλα, όμως, είχε σιγουρευτεί πως το περιφραγμένο τριγωνάκι ήταν ο Παράδεισός του! Άντε, λοιπόν, να τον βγάλεις από κει μέσα! Κι ο χειμώνας νά'χει μπει για τα καλά... δεν παίζει ο καιρός εδώ! Βρε, δεν πα νά'βρεχε, νά'ριχνε καντάρια, ο γάιδαρος αμετακίνητος στη θέση του! Το γαϊδουρινό πείσμα, σ'όλο του το μεγαλείο! Άσε που φοβότανε τ'αυλάκια στο καλντερίμι, λες κι ήταν καταβόθρες που θα τον κατάπιναν! Τί με το καλό, τί με το ζόρι δε δεχόταν να μπει στο στάβλο του γείτονα ν'απαγκιάσει.. Ως και κοντορεβυθούλης έγινα να σκορπίζω μπουκιές ψωμί στο καλντερίμι μπας και προχωρήσει.. Μόλις έφτανε στ'αυλάκι ανένδοτος! Οπότε αποφασίσαμε να τον αφήσουμε λίγες μέρες στο "τριγωνάκι" του, μιας και το κρύο ακόμα δεν περόνιαζε, μέχρι να μας συνηθίσει και να μας εμπιστευτεί κι ύστερα σιγά-σιγά να τον εκπαιδεύσουμε να προχωρά και να μπαίνει μέσα! Αχχχ τί τράβηξα για να περάσει εκείνο τ'αυλάκι! Από τη μια ο γάιδαρος, από την άλλη εγώ, στη μέση τ'αυλάκι! Να με τραβά ο γάιδαρος, να τον τραβώ εγώ.. νά'χω πέσει στα γόνατα για να κρατήσω αντίσταση.. αλλά ήμουν αποφασισμένη! Δε θα γίνει το δικό σου, πεισματάρη! Τόσο αποφασισμένη που, τελικά, πέρασε! Κάνοντας ένα σάλτο σαν άλογο του ιπποδρόμιου! Κι έτσι μάθαμε να περνάμε τ'αυλάκια πηδώντας! Και κάπως έτσι καταφέραμε να μπούμε στο στάβλο, μια μέρα πριν τον τσουχτερό χιονιά... ουφ, δόξα τω Θεώ...

Ο Περικλής, λοιπόν (έτσι τον λένε και, όχι, δεν τον βάφτισα εγώ περιέργως.. κι όμως αυτοί οι αγροίκοι τον είχαν ονοματίσει έτσι..) μέσα σε λίγες μέρες δυνάμωσε απ'το φαγητό (αχχχχ και παρακαλώ.. μην ακούσω κανέναν να με ρωτάει αν τον ταϊζουμε αυτά που τρώμε εμείς.. γιατί το άκουσα κι αυτό κι από μεγάλη γυναίκα.. όχι, οι γάιδαροι δεν τρώνε σουτζουκάκια, ούτε ψάρι πλακί, ούτε παστίτσιο!), τα πίσω χτυπημένα ποδαράκια του είναι πολύ-πολύ καλύτερα, έχει ένα γκάρισμα καμπάνα κι είναι, μάλλον, ευτυχής! Είναι μονάχα δυό χρονών και κάτι, δυνατός, ψηλός και πανέμορφος!!!

(εδώ, παρέα του ο Μαχάων!)

Γαϊδαράκος, λοιπόν, ή όνος "εκ του ονία=βάρος, όνησις=ωφέλεια. Εκλήθη όνος "παρά την εν τοις έργοις όνησιν ή παρά το βαστάζειν". "Εκλήθη όνος και ο κάτω μυλόλιθος ως ανέχων το βάρος του άνω". Για αυτό ακριβώς ο όνος λέγεται και γομάρι' γόμος σημαίνει φορτίον. Η κοινή ονομασία γάϊδαρος ή γάδαρος, εκ του ιχθύος γάδου, λόγω του σχετικού χρώματος.", μας ενημερώνει η Άννα Τζιροπούλου ("Ο εν τη λέξει λόγος")

Περικλής, λοιπόν, ο ωφέλιμος κι εκείνος που αντέχει να βαστάζει...

Και μιας κι αναφερόμαστε σε γαϊδουράκια, οι παροιμίες κι οι σχετικές φράσεις είναι ατελείωτες για αυτούς τους κάποτε αχώριστους συντρόφους των ανθρώπων της υπαίθρου (τους μέχρι πριν λίγα χρόνια, βέβαια, καθώς τώρα με τα τρακτέρια και τ'αυτοκίνητα, τείνουν να εξαφανιστούν..):

"Ελάκτισεν ο γάιδαρος και δέρουσι το σάγμα!" (επί τιμωρούντων αθώους αντί των ισχυρών ενόχων)

"Που δε μπορεί να ξεθυμάνει στο γάιδαρο, ξεθυμαίνει στο σαμάρι!"

"Αν δεν κλωτσήσει ο γάιδαρος, δεν τονε ξεφορτώνουν!" (ο αδικούμενος πρέπει να ζητή και μόνος του το δίκαιόν του)

"Γάιδαρος αμολητός κυρης και νοικοκύρης!" (επί αναιδών καταχρωμένων την ελευθερία)

"Γάιδαρος είναι ο γάιδαρος κι ανέ φορή και σέλλα!" (τους χυδαίους ούτε η στολή ούτε τα αξιώματα τους εξευγενίζουσι)

"Γαϊδάρου λύραν έπαιζαν κι αυτός τ'αυτιά του τάραζε!" (επί αναισθήτων και αμούσων)

"Κάποιου χαριζαν γάιδαρο και κοίταζε τ'αυτιά του!" (επί λίαν απαιτητικών)

"Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα!" (επί κατηγορούντων καλυτέρους των)

"Ακάλεστος γάιδαρος!" (επί προσερχομένου απροσκλήτως είς εορτασμόν)

"Κατά φωνή κι ο γάιδαρος!" (επί παρουσιαζομένων ακριβώς καθ' ην στιγμήν γίνεται λόγος περί αυτών)

"Έδεσε το γάιδαρό του!" (εξησφαλίσθη και ιδίως εξησφάλισεν την του βίου άνεσιν)

"Γάιδαρος ξεκαπίστρωτος!" (αναιδής, ανάγωγος άνθρωπος)

(από το "Μέγα λεξικόν όλης της ελληνικής γλώσσης", Δ.Δημητράκου)

Και μερικά ακόμη:

"Έχει γαϊδουρινή υπομονή!"

"Κάλλιο γαϊδουρόδενε, παρά γαϊδουρογύρευε!"

"Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένον αχυρώνα!"

"Δυο γαϊδάρων άχυρα δεν ξέρει να μοιράσει!"

"Γέρος γάιδαρος, καινούρια περπατησιά!" ή

"Το γέρικο γαϊδούρι περπατησιά δεν αλλάζει!" ή

"Σα γαϊδούρι που παλιώνει, μα περπατησιά δε στρώνει!"

"-Χάρη του γαϊδάρου κάνεις;

-Κρίμα τ'άχυρα που χάνεις!"

"Κι αν έχει ο γάιδαρος φωνή, για ψάλτη δεν τον βάζουν!"

"Δίνει του σκύλου άχυρα και του γαϊδάρου κρέας!"

"Συνεταιρικό γαϊδούρι ή του λύκου ή του ψόφου!" ή

"Μισιακό γαδούρι το τρώει ο λύκος!"

"Αν άκουγε ο Θεός τα κοράκια θα ψοφούσαν τα γαϊδούρια όλα!"

"Όταν δεν έχουν βόδια, οργώνουν με γαιδούρια!"

"Κι αν στόλισες το γάιδαρο, γι'άλογο δεν περνιέται!"

"Όταν ψοφήσουν τ'άλογα, τιμή έχουν τα γαϊδούρια!"

"Αγγελική φωνή γαϊδάρου στόμα!"

"Αντί να βογγάει ο γάιδαρος, βογγάει το σαμάρι!"

"Κλωτσιούνται τ'άλογα και την πληρώνουν τα γαϊδούρια!"

"Νά'μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλους τους μήνες κόκκορας και γάτος το Γενάρη!"

"Να σωπάσει ο άνθρωπος να μιλήσει το γαϊδούρι!"

"Σιγά μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου!"

"Το χαμηλό τον γάιδαρο όλοι τον καβαλάνε!"

"Όλο το γαϊδούρι τό'φαγες, στην ουρά κουράστηκες!"

"Ήταν στραβό το κλήμα, τό'φαγε κι ο γάιδαρος!"

"Είσαι για το γομάρ' καβάλα!"

"Απ'τα γρίβα τ'άλογα, στα κούντρικα γαϊδούρια!"

"Μεγάλωσε το γαϊδουράκι, μίκρυνε το σαμαράκι!"

"Απροσκάλεστος γάιδαρος, έτοιμος σύντεκνος!"

"Ξένο γαϊδούρι καβαλίκεψες, αποστρατίς θα μείνεις!"

"Δουλεύουν τ'άλογα και τρώνε τα γαϊδούρια!"

"Τα γαϊδούρια με τη σειρά ξύνονται!"

"Εγώ μιλάω, γαϊδούρια κλάνουνε!"

"Και παντρεμένος γάιδαρος κι ανύπαντρος γαϊδούρι!"

"Είσαι γαϊδούρι ξεσαμάρωτο!"

"Το ένα γαϊδούρι θέλει ενάμιση!"

"Να σηκωθεί ο άνθρωπος, να κάτσει ο άνθρωπος!"

"Φυλάξου απ'τα πισινά του γαϊδάρου και τα μπροστινά της γυναίκας!"

"Γίνεται το γαϊδούρι άλογο;"

"Ακόμη στο γκατζιόλι (γαϊδούρι) δεν ανέβηκε, τα ποδάρια κουνάει!"

"Αν πέσει ανάσκελα ο γάιδαρος, Θεό δεν αντικριζει!"

"Μήτε ο σκύλος τρώει τ'άχυρο, μήτε το γάιδαρο αφήνει!"

"Ήλιος και βροχή, παντρεύονται οι φτωχοί,

ήλιος και φεγγάρι, παντρεύονται οι γαϊδάροι!"

"Είσαι ένα γαϊδούρι και μισό!"

"Πολλά γαϊδούρια, μοιάζουν στο παζάρι!"

"Ο πεινασμένος γάιδαρος, ξυλιές δε λογαριάζει!"

"Γαϊδούρι στον κατήφορο, μουλάρι στον ανήφορο και άλογο στον κάμπο!"

"Όλοι με τα χρυσά βελούδα, ποιός θα βόσκει τα γαϊδούρια;"

"Όποιος παίζει με το γάιδαρο, κλωτσιές θα φάει!"

"Σκάει γάιδαρο!"

"Είναι γάιδαρος με περικεφαλαία!"

"-Πετάει ο γάιδαρος; -Πετάει!"

"Ο Νοέμβρης σα θα έρθει τα γομάρια κλείνει μέσα!"

"Περί όνου σκιάς!"

"Γάιδαρος είναι ο γάιδαρος κι αν εφορεί και σέλλα, κι η γριά κι αν εμορφίζεται δε γίνεται κοπέλα!"

"Ο γάιδαρος άμα πιει και ξεδιψάσει, ρίχνει στον κάδο του κλωτσιά!"

"Σαν ξεπεζέψεις γάιδαρο, θα θες και το σαμάρι!"

"Στο γάμο πάει ο γάιδαρος ή για νερό ή για ξύλα!"

"Αν κελαηδάει ο γάιδαρος, γκαρίζουν τ'αηδόνια!"

"Γάιδαρος αμολητός, μαγκουφιά στα λάχανα!"

"Έκαμα το γάιδαρο κι ετσούλωσε τ'αυτιά του και πήρε το σαμάρι του και πήγε στην κυρά του!"

"Ο κουζουλός ο γάιδαρος πάντα πουλάρι δείχνει!"

"Σε ξένο γάιδαρο καβάλα γρήγορα και κατέβα γρήγορα!"

"Τον γάιδαρο δεν τον ρωτάν, όταν τον σαμαρώνουν!"

"Του χαρίζαν γάιδαρο και τον κόιταγε στα δόντια!"

"Άλλα μετράει (ή σχεδιάζει) ο γάιδαρος κι άλλα ο γαϊδουριάρης!"

"Οι μύλοι αργιούν, οι δούλοι αργιούν κι οι γάιδαροι σκόλη έχουν!"

"Η γαϊδούρα σαράντα πουλάρια έκανε και το σαμάρι δεν της έλειψε!"

"Γαϊδουρινό το πρόσωπο, ζωή χαριτωμένη!"

"Γάιδαρο σκουντάς, πορδές θ'ακούσεις!"

"Γκαστρώνει γαϊδούρα στον ανήφορο!"

"Γάιδαρο που δεν εμποδίζει, άφησέ τον να γκαρίζει!"

"Η κατάρα είναι γαϊδούρα που επιστρέφει πάντα στον αφέντη της!"

"Όποιος πάει με την αγιαστούρα, τονε τρώει η γαϊδούρα!"

"Άλλα νουνίζ' ο γάιδαρον κι άλλα η γαϊδουρίνα!"

"Γαίδουρινό πείσμα!"

"Και στο δήμαρχο να πας, γαϊδουρινή θα τηνε φας!"

"Γαϊδουρινό φιλότιμο!"

"Μεγαλώνει το γομάρι και κονταίνει το σαμάρι!"

"Γομάρι σ'έριξε, γομάρι θα σε σηκώσει!"

"Τράβα τ'άλογό σου, μη σε πατήσει το γομάρι μου!"