Περί γιγάντων ο λόγος..

(Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Α 6,1)

 

Η ιστορία, λοιπόν, ξεκίνησε κάπως έτσι: Με τη Γη να τα παίρνει στο κρανίο για την μαύρη τύχη των υιών της Τιτάνων και να γεννοβολά τους φοβερούς και τρομερούς γίγαντες.
Ή, σύμφωνα με τον Ησίοδο ("Θεογονία 185"), από τις στάλες αίματος τ' Ουρανού που την ποτίσαν μιας και ο Κρόνος με το δρεπάνι τού'κοψε τα αιδοία, καθώς:

"Κι αυτά δεν φύγαν απ'το χέρι του έτσι στα χαμένα' γιατί όσες στάλες αίμα έπεσαν, όλες η Γη τις δέχτηκε και με καιρούς και χρόνια τις Ερινύες εγέννησε τις φοβερές και τους μεγάλους Γίγαντες..[...]" 

 

Πότε; Στο απώτατο κι απροσδιόριστο παρελθόν... Και μας έμεινε αμανάτι η λέξη, οι μύθοι και τα παραμύθια.. με άλλα λόγια, η ανάμνηση...

(Νικολάου Γ.Πολίτη, "Παραδόσεις")

 

Η περίφημη γιγαντομαχία, μάλιστα, ενέπνευσε πάμπολλους δημιουργούς των αρχαίων χρόνων.

Παρθενών. Ανατολικές μετόπες. Μάχη των Ολύμπιων θεών εναντίον των Γιγάντων.           (Γιγαντομαχία) *πηγή φωτογραφίας:http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA        /Parthenon.aspx                                                                                                                  

 

Αναφέρει, μεταξύ άλλων, το "Νεώτερον εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν του Ηλίου":

"Ιδίως η Αττική εις την λατρείαν της απέδιδε μεγάλην σημασίαν εις την γιγαντομαχίαν, ως εκ του ρόλου τον οποίον έπαιξε η Αθηνά. Αρκεί να λάβωμεν υπ'όψιν ότι ο περίφημος πέπλος, ο οποίος κατ'έτος προσεφέρετο από τας Ατθίδας παρθένους εις την θεάν, εστολίζετο με σκηνάς της γιγαντομαχίας. Ο Φειδίας είχεν απεικονίσει εις την εσωτερικήν πλευράν της ασπίδος της Αθηνάς εικόνας από την γιγαντομαχίαν. Εις το μουσείον της Ακροπόλεως φυλάσσεται τμήμα αετώματος, προφανώς ναού του 7ου αιώνος π.Χ., όπου παρίσταται η Αθηνά πολεμούσα κατά του Εγκελάδου, τον οποίον έχει ήδη εξαπλώσει προ των ποδών της."

πηγή φωτογραφίας: "Νεώτερον εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν Ηλίου" 

 

Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, στους θεούς δόθηκε χρησμός που ανέφερε πως ο μόνος τρόπος για να νικήσουν τους τρομερούς γίγαντες ήταν να συμμαχήσουν με κάποιον θνητό (!). Έτσι κι έγινε. Με σύμμαχο, λοιπόν, τον Ηρακλή, κατόρθωσαν να τους κατατροπώσουν.
Γίγας, "Παρά το γω, το χωρώ, γίνεται γας' και κατά αναδιπλασιασμόν, γίγας' ή παρά το εκ της γης ιέναι" (Ετυμολογικόν Μέγα). Με άλλα λόγια, είτε επειδή προέρχονται από τη γη, τέκνα της γης, είτε από το γας, γω που σημαίνει χωρώ.
Όπως και νά'χει, οι Γίγαντες, δεν είχαν την καλύτερη φήμη. Ούτε κατά τη μυθολογία μας, ούτε στα σημερινά παραμύθια (με σπάνιες εξαιρέσεις!). Συμβόλιζαν τη δύναμη του κακού, του δυνάστη. Σήμερα γίγαντες μπορεί να μην υπάρχουν, με την παραδοσιακή τους μορφή (η απεικόνισή τους, εξάλλου, έδινε έμφαση στο έντονο "υλικό" στοιχείο τους, ό,τι κι αν μπορούσε να σημαίνει αυτό..), αλλά από κακό που γιγαντώνεται, από δυνάστες με "γιγάντιες" δυνάμεις, άλλο τίποτα. Κάτι ενδιαφέρον στο μύθο είναι πως για να κατατροπωθούν στάθηκε απαραίτητη η συμμαχία του θνητού με τους θεούς (ό,τι κι αν σημαίνει, και πάλι, αυτό...).
Παρ'όλο, λοιπόν, που η λέξη, καθώς πέρασαν οι αιώνες, χρησιμοποιείται κυρίως ως επίθετο για να προσδιορίσει την υπερβολική δύναμη ή το μεγάλο μέγεθος, ακόμη και για να χαρακτηρίσει έναν ήρωα (π.χ. το Διγενή Ακρίτα) κι όχι τα τερατώδη όντα του κακού κι έτσι οι σύγχρονοι Γίγαντες αναφέρονται ως, π.χ., "μεγαλοτραπεζίτες και σια", απομείναμε με μόνους γίγαντες τα συγκεκριμένα φασόλια (αν και θέλω να ευελπιστώ και για ήρωες μελλοντικά...).
Κι επειδή, ένεκα της περιβόητης κρίσης, καλό είναι να αναθεωρήσουμε και τις διατροφικές μας συνήθειες προς το πιο παραδοσιακόν και οικονομικόν, ας μιλήσουμε λιγάκι και για τους γίγαντες, που έθρεψαν γενεές γενεών σε τούτα εδώ τα χώματα.

 

Όταν ξεκίνησα να καλλιεργώ το μπαξέ μου πιο συστηματικά κι είχα την πρώτη μου επαφή με τους ντόπιους σπόρους, βρέθηκαν στα χέρια μου μια χούφτα μαύροι γίγαντες, προσφορά από έναν γείτονα. "Μαύροι;" απόρησα.."Υπάρχουν και μαύροι;". Συνηθισμένη από τα λιγοστά του εμπορίου, δεν είχα ακόμη συνειδητοποιήσει τι πλήθος ποικιλιών και χρωματισμών χαρακτηρίζει το κοινότατο φασόλι μας. Ένα πράγμα.. πώς να το πω; .. την εποχή του υποτιθέμενου "πλούτου", της πληθώρας, της περίφημης "ανόδου του βιοτικού επιπέδου"... σαν να φτώχαιναν τα γύρω μας.. συντροφιά και με το λεξιλόγιό μας. Έτσι, κάπως, σαν νά'χασαν και τα φασόλια την πολυχρωμία τους και να κατέληξαν όλα ολοσδιόλου λευκά, μικρά και μεγάλα. Ένας συστηματικός αποχρωματισμός των λεπτομερειών της ζωής, μέχρι να μας την καταντήσουν γκρίζα...

 

Μαύροι γίγαντες, λοιπόν, με ένα βαθύ πορτοκαλί λουλούδι ν'αγκαλιάζεται με το λευκό, στο πρώτο μου αυλάκι!
Κι επειδή οι γίγαντες δε θα μπορούσαν, ως γίγαντες, να μην διαφέρουν απ'τα κοινά φασόλια, έχουνε κι ένα άλλο γνώρισμα, που δεν τό'χω διαβάσει πουθενά, αλλά μου το μετέφερε εκείνος ο γείτονας καθώς μου τους παρέδωσε, "για επτά χρόνια στη σειρά, ξαναφυτρώνουν στον ίδιο τόπο, χωρίς να χρειαστεί να τους ξανασπείρεις" κι ας έχουν ξεραθεί ολοσχερώς με του χειμερινού βοριά τ'αγιάζι. Αρκεί να μη σκαλίσεις βαθιά και πετάξεις τις ρίζες τους και έτσι τους ξεπατώσεις... Κύττα, να δεις, επιμονή, της γης τα τέκνα!..... 

έργα και ημέρες...

Ησιόδου "Έργα και Ημέραι" (στ.213-270)

"Μα εσύ, Πέρση, να υπακούης στο δίκιο και να μην αγαπάς την αυθαιρεσία' γιατί η αυθαιρεσία είναι βλαβερή στον κοινόν άνθρωπο' μα κι ο μεγάλος δεν μπορεί εύκολα να την βαστάη και λυγάει κάτω από το βάρος της, όταν πέση σε απερισκεψίες' προτιμότερος είναι ο δρόμος που περνάει από το άλλο μέρος προς τη δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη έχει μεγαλύτερη δύναμη να βγη στο τέλος νικήτρα' κι ο άμυαλος το μαθαίνει αυτό, όταν πάθη. Γιατί αμέσως ο Όρκος τρέχει ξοπίσω στις άδικες κρίσεις' και σκούζει η Δικαιοσύνη που σέρνεται όπου την τραβούν οι δωροφάγοι άνθρωποι, που με στραβή κρίση κρίνουν τις δίκες' και γυρίζει κλαίοντας στην πόλη και στις κατοικίες των λαών [αχνοντυμένη και φέρνοντας δυστυχία στους ανθρώπους] που ήθελαν να την εξορίσουν και δεν την εμοίρασαν ίσα.

Όσοι όμως βγάζουν σωστές αποφάσεις για τους ξένους και τους ντόπιους και δεν βγαίνουν καθόλου έξω από το δίκιο, τούτων ευημερεί η πόλη και προκόβουν οι λαοί που είναι σ'αυτήν. Και μένει στη χώρα τους η ειρήνη που μεγαλώνει τα παλληκάρια, ούτε ποτέ ορίζει γι'αυτούς ο βροντόφωνος Ζεύς το φοβερό τον πόλεμο' και ούτε η πείνα ούτε άλλο βλάψιμο ακολουθεί ποτέ τους δίκαιους ανθρώπους, και τούτοι χαίρονται σε συμπόσια τους καρπούς από τα φροντισμένα τους χωράφια. Για τούτους η γη παράγει άφθονα αγαθά, και στα βουνά η βελανιδιά φέρνει στην κορφή βελανίδια και στη μέση μέλισσες και τα μαλλωτά τους πρόβατα είναι φορτωμένα μαλλί, κι οι γυναίκες γεννάνε τέκνα όμοια με τους γονείς τους και προκόβουν από καλά ως το τέλος' και ούτε με καράβια ταξιδεύουν αφού τους προσφέρει τους καρπούς της η ζωοδότρα γη. Όσοι πάλι έχουν στο νου τους την ολέθρια αυθαιρεσία και τα κακουργήματα, τους προορίζει σε καταδίκη ο βαρυβρόντης Κρονίδης Ζεύς. Πολλές φορές κι ολόκληρη η πόλη έπαθε από τον κακόν άνθρωπο που κριματίζει και μηχανεύεται ανόσιες πράξεις' * σε τούτους απ'τον ουρανό ο Κρονίδης ρίχνει μεγάλη συμφορά, πείνα μαζί και θανατικό. Πεθαίνουν οι άνθρωποι, δεν γεννάν οι γυναίκες και γκρεμίζονται τα σπίτια, σύμφωνα με τη σοφή θέληση του Ολυμπίου Διός. Άλλοτε πάλι ο Κρονίδης ή τους κατέστρεψε μεγάλο στρατό ή τους τιμωρεί σε κάστρο τους ή σε καράβια τους στη θάλασσα.

Και σεις βασιλιάδες, προσέξατε καλά και οι ίδιοι αυτή τη δικαιοσύνη' γιατί οι αθάνατοι, με το να είναι κοντά και ανάμεσα στους ανθρώπους, αντιλαμβάνονται όσους βασανίζουν ο ένας τον άλλον με άδικες κρίσεις, αψηφώντας την τιμωρία των θεών. [...] Είναι και η παρθένα Δικαιοσύνη, του Διός τέκνο, που την τιμούν και τη σέβονται οι θεοί που κατοικούν στον Όλυμπο' και όταν κανείς την πληγώνη προσβάλλοντάς την με άδικες κρίσεις, αμέσως αυτή πάει και κάθεται κοντά στον πατέρα της το Δία τον Κρονίωνα και του καταγγέλει τις στραβοκεφαλιές των άδικων ανθρώπων, για να πληρώσει ο λαός τις αδικίες των βασιλέων, που έχοντας κακό στο νου τους διαστρέφουν τη δικαιοσύνη και βγάζουν άδικες αποφάσεις. Αυτά λογαριάζοντας βασιλιάδες δωροφάγοι, να μιλάτε δίκαια και να ξεχάσετε ολως διόλου τις άδικες κρίσεις' γιατί στον εαυτό του μαγειρεύει κακά εκείνος που μαγειρεύει κακά εναντίον του άλλου' και ο κακός σκοπός είναι κάκιστος για εκείνον που τον έχει. Το μάτι του Δία που τα βλέπει όλα και όλα τα αντιλαμβάνεται, και τούτα τώρα τα παρακολουθεί, αν θέλη, ούτε του ξεφεύγει τίνος ποιότητος είναι η δικαιοσύνη αυτή που κλείνει μέσα της η πόλη μας.[...]" 

(απόδοση στην νεοελληνική: Σπ.Φίλιππα, εκδ.Πάπυρος)



* Πρόκλου "Υπόμνημα εις τα Ησιόδου Έργα και Ημέρας" σε στ.240-241:

"Αυτό φαίνεται να μην είναι δίκαιο, δηλαδή να τιμωρείται ολόκληρη η πόλη εξαιτίας ενός κακού ανθρώπου. Μπορεί να εννοεί ότι, όταν υπάρχει ένας κακός, η πόλη πολλές φορές εξομοιώνεται με αυτόν τον έναν και κολλάει την κακία του σαν αρρώστια και μολύνεται ολόκληρη από αυτήν. Μπορεί όμως να σημαίνει και κάτι άλλο, ότι δηλαδή, όταν υπάρχει ένας κακός, τιμωρείται ολόκληρη η πόλη επειδή δεν τιμώρησε την κακία του ενός, μολονότι μπορούσε να την τιμωρήσει. Έτσι και όταν ο Αγαμέμνονας συμπεριφέρθηκε με αυθάδεια στον ιερέα, η επιδημία εξαπλώθηκε σε όλους τους Έλληνες, επειδή παρέλειψαν να υπερασπιστούν τον ιερέα' και όταν ασέβησε ο Αίαντας στο ιερό της Αθηνάς, όλοι κατέστησαν ένοχοι για την δικαιοσύνη, επειδή δεν αγανάκτησαν με την ασέβεια. Γιατί δεν πρέπει να αφήνουμε τους ασεβείς ούτε να συγκατανεύουμε στους άδικους παραλείποντας να σταματήσουμε τη δύναμη των κακών, ενώ μπορούμε να τη σταματήσουμε." 

(απόδοση στην νεοελληνική: "φιλολογική ομάδα Κάκτου")