Οι Σαράντα, ο γαμπρός, το γεφύρι και η αρμυρόκ'λουρα!

"Σαράντα φάε,

σαράντα πιές,

σαράντα δώσ' για την ψυχή σ'!"

"Τί δίναν λοιπόν τη μέρα εκείνη;" απόρησα. "Έδωναν φαγητό σε τρία πιάτα' τραχανά και μπουμπάρι, σε τρία σπίτια στη γειτονιά.", θυμήθηκε.
"Στη συνείδηση του λαού ο αριθμός 40 είναι ιερός." αναφέρει ο Γ.Μέγας ("Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας") και συνεχίζει: "Όλες οι συνήθειες και οι προλήψεις της μέρας αυτής βάση έχουν τη θρησκευτική ή μαγική σημασία του αριθμού 40. Συνηθίζονται οι σαραντόπιτες, δηλαδή πίτες με 40 φύλλα, ή 40 τηγανίτες ή φαγητά από 40 ειδών χόρτα ή όσπρια που τα μοιράζουν για την ψυχή των ζωντανών."

Εμείς εδώ, στα χωριά του Πηλίου, είχαμε τα 40 κλαράκια με τα οποία φτιάχναν οι κοπέλες το μαγικό γεφύρι απ'όπου στ'όνειρό τους θα περάσει ο γαμπρός. Πάνω σ'ένα αυλάκι σε σταυροδρόμι. Πάντα στο σταυροδρόμι, στο σταυροδρόμι με τις ιδιαίτερες αυτές δυνάμεις (κι ύστερα μου λες για φενγκ σούι!) από την προχριστιανική αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Βάζανε, που λες, τούτα τα κλαράκια "ασκάλα", να φτιάξουν το γεφύρι πάνω στ'αυλάκι. Έχουμε τέτοια αυλάκια ποτιστικά παντού στα καλντερίμια μας. Κι ύστερα κάνανε μετάνοιες στα εικονίσματα του σπιτιού. Όλα τούτα την παραμονή. Και σαν ξημέρωνε των Αγίων Σαράντα, θά'βλεπαν στον ύπνο τους το γαμπρό πάνω στο γεφύρι. Στην καλύτερη μάλιστα, θα το διαβαίνανε και μαζί. (βλ. και: Τα νυχτέρια...)

Όμως οι αγωνιώδεις προσπάθειες τούτη τη μέρα για το μάντεμα του γαμπρού δε σταματούσαν εδώ. Φτιάχνανε και τις "αρμυρόκ'λουρες". Ας δώσω το λόγο στον τοπικό μας λαογράφο Κώστα Λιάπη ("Ώρες του Πηλίου"): "Το γλυκό βασανάκι του μαντέματος του γαμπρού έχει στο Πήλιο και τις ... αλμυρές προεκτάσεις του. Έτσι στα χωριά του Νοτίου Πηλίου τ'Άη Σαράντα (Αγίων Σαράντα) και στα "πίσω" χωριά του Ανατολικού Πηλίου στ' Άη Φανούρ' (Αγίου Φανουρίου) θα συναντήσουμε και το ... νόστιμο έθιμο της "αρμυροκουλούρας". Το απόγευμα λοιπόν της παραμονής τούτων των γιορτών τα κορίτσια της παντρειάς συνηθίζουν και σήμερα ακόμα -όχι βέβεια πια στην ίδια έκταση που συνήθιζαν παλιότερα- να παίρνουν από τρία "πρωτοστέφανα" από ένα "πλόχειρο" αλάτι. Τούτο τ'ανακατεύουν μ'αλεύρι που το ζυμώνουν και πλάθουν μ'αυτό μια μικρή "κ'λουρίτσα". Την "κ'λουρίτσα" αυτή, γνωστή σαν "αρμυροκουλούρα" την ψήνουν στη χόβολη και την τρώνε πριν πέσουν να κοιμηθούν δίχως βέβαια να ξεχάσουν να παρακαλέσουν τους Αγίους Σαράντα ή τον Άγιος Φανούριο, κατά την περίπτωση, να τους στείλει στον ύπνο τους το νερό που αποζητούν τα φλογισμένα σπλάχνα τους, με το παλικάρι φυσικά που τους πέφτει απ'την τύχη για μελλοντικός σύζυγός τους."

έργο του Θεόφιλου

Ο Μέγας μας πληροφορεί και για την Αθήνα: "έφτιαγναν πίτες με σαράντα φύλλα, άλλοι έφτιαχναν σαράντα κουταλίτες' αφού έτρωγαν και έπιναν καλά συγγενείς και φίλοι, έφερναν και τρεις βόλτες γύρω απ'το τραπέζι και έσερνε το χορό ο μεγαλύτερος της συντροφιάς τραγουδώντας: Ας χορέψουμε κι ας είναι, των αγιώ Σαράντων είναι. Ύστερα ευχότανε ο ένας στον άλλον χρόνια πολλά και καλά." Πάντως, καλύτερα από μας μου φαίνεται περνούσανε...
"Στο Μανιάκι", συνεχίζει, "καρφώνουν στα χωράφια λαλαγγίδες με ξυλάκι για τους διαβάτες. Όσα χωράφια έχουνε, τόσες καρφώνουνε." Και, ακόμη:

(Γεωργίου Μέγα, "Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας")

Είναι, λοιπόν, κι άγιοι της βλάστησης. "Σαράντα δέντρα φύτεψε.." συνεχίζει το τραγουδάκι μας εδώ. "Σαράντα σπείρε, σαράντα φύτεψε, σαράντα θέρισε" λέει άλλο στιχάκι. Γιατί πιστεύαν πως ό,τι κι αν φύτευες τούτη τη μέρα θα πρόκοβε πολύ.
Των Αγίων Σαράντα σήμερα κι ο "μαγικός" αριθμός 40... που τρυπώνει μέσα στη Σαρακοστή, στο σαράντισμα των νεογέννητων αλλά και στα σαρανταήμερα του θανάτου. Ακόμη και στα σαράντα παλικάρια...

Καταγράφει κι ο Νίκος Ψιλάκης στο εξαιρετικό βιβλίο του "Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη": "Στην ιερότητα του αριθμού σαράντα φαίνεται να οφείλονται οι δοξασίες που είναι γνωστές στην ανατολική Κρήτη και σχετίζονται με τις μαγικές ιδιότητες των φυτών. Την ημέρα των Αγιων Σαράντα διάλεγαν οι "μύστες" των θεραπευτικών συνταγών για να πλουτίσουν το οπλοστάσιό τους [...] Πίστευαν πως τα θεραπευτικά βότανα που μπορούσαν να μαζέψουν τη μέρα αυτή ήταν πιο αποτελεσματικά για ορισμένες περιπτωσεις ασθενειών." Και προσθέτει παρακάτω:"Τα σαράντα κύματα που περνούσαν από τα πόδια όσων τηρούσαν κάποιες, αρχαιότερες κατά πως φαίνεται, συνήθειες, εξασφάλιζαν ισχυρή προστασία απέναντι σε νοσήματα, αλλά και προστασία από το φόβητρο του παλιού καιρού, το κακό μάτι. Μερικοί, μάλιστα, έπαιρναν νερό από σαράντα κύματα και το κρατούσαν σε μπουκάλι για σαράντα ημέρες προσκειμένου να βάζουν λίγο στο πρόσωπό τους για να μην τους "φταρμίζουν"".