Νικολοβάρβαρα!

"Νικολίτσι, Βαρβαρίτσι,
Σάββα τ'ήθελες στη μέση;"

Δεύτερος στη σειρά και λιγότερο γνωστός (η παραπάνω παροιμία λέγεται, φυσικά, με την έννοια "τί γυρεύουν οι μικροί ανάμεσα στους μεγάλους;"), μεταξύ του πολυθρύλητου και θαλασσοδαρμένου Άη-Νικόλα (βλ.: Θαλασσινέ μου Άη Νικόλα.. και Του Αϊ Νικόλα, των ναυτικών και του χιονιού) και της προστάτιδας Αγια-Βαρβάρας (βλ.: Η Αγια-Βαρβάρα, η ευλογιά, το μέλι και τα τρίστρατα! και Οι παραδόσεις μας κι η Αγιά Βαρβάρα), γιορτάζεται ο Άγιος Σάββας (βλ. και νεότερη ανάρτηση: Ο προστάτης και θαυματουργός Άγιος Σάββας και τα Νικολοβάρβαρα (παραδόσεις κι έθιμα) ). Πρόκειται για τα λεγόμενα "Νικολοβάρβαρα", τρεις μεγάλες γιορτές, στο έμπα του Δεκέμβρη, στο καλωσόρισμα του χειμώνα. Πλήθος δοξασίες, παροιμίες κι έθιμα του λαού μας, σχετίζονται με τις ημερομηνίες τούτες, που συνήθως αντιστοιχούν στα πρώτα κρύα, στις πρώτες παγωνιές και χιονοπτώσεις κι έτσι ήτανε σημαδιακές για τον άνθρωπο της υπαίθρου, τον άνθρωπο που πάλευε καθημερινά με τα στοιχεία της φύσης, που κυριολεκτικά βίωνε τις αλλαγές του κλίματος και τον εποχών. Τούτοι οι άγιοι είναι τόσο συνδεδεμένοι με τον ερχομό της βαρυχειμωνιάς, που πλήθος σχετικές παροιμίες έπλασε ο λαός μας:

"Απ'τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει κι ο χειμώνας!"

"Τ'άη-Νικολοβάρβαρα κι οι τοίχοι αποξυλώσανε!"

"Νικολίτσα, Βαρβαρίτσα μπρος οπίσω ο χειμώνας."

"Τ'άη Νικολοβάρβαρα κάνει νερά και χιόνια!"

"Αγιά Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας απλοήθη:
Μαζώχτε ξύλα κι άχερα και σύρτε και στο μύλο
τι Άγιο Νικόλας έρχεται τα χιόνια φορτωμένος!"

"Η Αγιά Βαρβάρα γέννησε κι ο Άη-Σάββας το εδέχθη
κι ο Άη-Νικόλας έτρεξε να πάει να το βαφτίσει" (το χιόνι)

"Τα Νικολοβάρβαρα κατεβασιές και χιόνια,
μπουράσκες και τελώνια!"

"Τα Νικολοβάρβαρα σιμά στο σταύλο!"

Σήμερα, 5 Δεκεμβρίου, λοιπόν, γιορτάζουμε τον Άγιο Σάββα, τον Άγιο Σάββα που "σαβανώνει" καθώς λέει το όνομά του:
"Η Αγιά Βαρβάρα βαρβαρώνει,
ο Άη-Σάββας σαβανώνει
κι ο Άη-Νικόλας παραχώνει."
Αν και τούτοι οι στίχοι, κατά βάση αναφέρονται στο χιονιά, υπάρχει κι η εκδοχή πως ο Άη Σάββας σαβανώνει τους νεκρούς και προσπαθεί να τους δώσει μια "καλύτερη θέση" στον Κάτω Κόσμο, ενώ, από την άλλη, προσπαθεί να απομακρύνει το θάνατο από τους ζωντανούς, ως άγιος προστάτης και θεραπευτής. Τη μέρα τούτη, σε κάποιες περιοχές, συνηθίζουν να φτιάχνουν φάβα στη μνήμη του, όπως καταγράφει και το λαϊκό δίστιχο:
"Του Άη-Σάββα,
τρώνε φάβα!"

Αναφέρει ο Βασίλης Λαμνάτος στο βιβλίο του "Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας":
"Την άλλη μέρα απ'τη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας, είναι η γιορτή του Αγίου Σάββα στις 5 του Δεκέμβρη και την επόμενη μέρα η γιορτή του Αγίου Νικολάου στις 6 του μήνα. Γι'αυτό ο λαός μας λέει πως: "Αη-Βαρβάρα γέννησε Σάββα κι Αη-Νικόλα", κι ακόμα "Αγιά Βαρβάρα μίλησε και Σάββας απεκρίθη κι ο Άη-Νικόλας έφτασε με χιόνια φορτωμένος" ή "η Αη-Βαρβάρα βαρβαρώνει, ο Αη-Σάββας σαβανώνει κι ο Άη-Νικόλας παραχώνει."
Και τις τρεις αυτές γιορτές, πού'ρχονται με τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη, ο λαός μας τις λέει μ'ένα όνομα: "Νικολοβάρβαρα". "Μπρος πίσω τα Νικολοβάρβαρα, πέφτουν χιόνια Τάρταρα", λένε οι ξωμάχοι μας. Τα Τάρταρα έχουν εδώ μεν τη χάρη της παράχησης, αλλά ο λαός μας έβαλε αυτή τη λέξη (Τάρταρα) για να δώσει πιότερη έμφαση στο παγερό κρύο του Δεκέμβρη."

Τώρα, αν περιμένουμε κρύα και χιόνια, αλλά δεν τα βλέπουμε, τούτες τις μέρες, δε σημαίνει πως τα γνωμικά του λαού μας, που βασίζονται σε αιώνες παρατήρησης και εμπειρίας, έπεσαν έξω ή είναι λαθεμένα, απλά στην εποχή μας, καθώς "τά'παιξε" ο άνθρωπος, "τά'παιξε" και ο καιρός... Τι να κάνει κι αυτή η έρ'μη η Πλάση τόσα που τραβάει με μας που της λάχαμε...!